تفکیک جنسیتی؛ ضرورت یا گذر؟!

بررسی اجرای طرح تفکیک جنسیتی در دانش‌گاه‌ها بعد گذشت سی سال از فرمایش حضرت امام –رحمت‌الله علیه-

اشاره: از مدتی پیش عنوان اجرایی شدن طرحی در دانش گاه‌ها، بساط تحلیل و حاشیه‌هایی را در جامعه‌ی علمی، فرهنگی و البته مذهبی به راه انداخت. این طرح که با عنوان صریح خود، بنا به فرمایش حضرت امام رحمت‌الله در باب اختلاط زنان و مردان شکل‌ گرفته است بالتبع نظر عده‌ای را موافق و عده‌ی دیگری را نیز به شدت در مخالفت به سخن در آورد.

طرح «تفکیک جنسیتی» در دانش‌گاه‌ها که به دور از نگاه‌های جناحی می‌توان آن‌ را دارای نقاطی مطلوب و مثبت، در کنار موارد متعدد مشکل‌آفرین دیگری گذاشت.

در این مجال غرض اشاره به نقطه نظر شخصی‌مان بر اجرای این طرح نیست لذا به سراغ خانم مریم بهروزی، دبیر کل جامعه‌ی زینب سلام‌الله علیها رفتیم و بی‌طرفانه از چرایی موافقت وی بر این طرح پرسیدیم و هم خواستار پاسخی از ایشان بر آن‌چه که منتقدین از این طرح عنوان کرده‌ بودند… و فی‌الحال قضاوت را بر عهده‌ی خوانندگان چارقد می‌گذاریم و می‌گذریم!


خانم بهروزی! چرا تفکیک جنسیتی؟

بنا به فتوای حضرت امام در باب پاک‌داری جامعه که فرمودند؛ حتی المقدور از اختلاط زن و مرد جلوگیری شود مگر در موارد ضروری این طرح اجرا می‌شود. موارد ضروری مثل مجلس، هیئت دولت، نهادها و حتا در دانش‌گاه‌ها در مواردی که ضرورتاً زن و مرد باید با هم مختلط باشند هیچ اشکالی نیست. یا به عبارتی مثلا کلاسی هست که ۳۰ تا ۲۵ دانش‌جو دارد که این‌ها در این رشته‌ی به خصوصی مشغول به تحصیل هستند که حالا ۲۰ تا زن هستند و ۱۰ تا مرد و یا بالعکس که مختلط هستند و اشکالی هم ندارد اما اگر در شرایطی بشود کلاس ۳۰ نفره تشکیل شود که دو تا ۳۰ نفر زن و مرد دارد چه بهتر که یک کلاس مخصوص خانم‌ها و کلاسی دیگر مخصوص آقایان برگزار شود که این همان تفکیک جنسیتی است. با این شرایط من موافق هستم که کلاس‌ها جدا بشوند و الا اگر چنین شرایطی نباشد هیچ اشکالی بر مختلط بودن کلاس‌ها ندارد چرا که حضرت امام هم در ضرورت به این تفکیک اشاره داشته‌اند.


چرا بعد از گذشت ۳۰ سال از انقلاب و فرمایش حضرت امام، امروز به فکر عنوان کردن این طرح و اجرای آن باشیم؟

از اول انقلاب این بحث بوده است. این فرمایش حضرت امام برای اول انقلاب است و این حکم فقهی و شرعی امروز که در تحریرالوسیله نوشته نشده است. با توجه به افزایش تعداد دانش‌جویان در دانش‌گاه‌ها به ویژه افزایش تعداد زنان، یک فرصت و شرایطی ایجاد شده که می‌شود این حکم را اجرا کرد. و اگر باز هم تا ۲۰ و حتا ۳۰ سال دیگر شرایط به گونه‌ای باشد مثل امروز، هیچ اشکالی در اختلاط دختران و پسران نیست.

خب چرا به جای تفکیک جنسیتی‌ که گویا خود شما هم چندان ضرورتی به اجرایش نمی‌بینید! قوانین مستحکمی برای حفظ حجاب و عفاف و حیا که متأسفانه تا حدی در دانش‌گاه‌ها کم‌رنگ شده است، در نظر گرفته نمی‌شود تا کار به اجرای طرح تفکیک جنسیتی نرسد؟

ببینید این‌طور نیست که بگوییم مشکلات اخلاقی امروز به وجود آمده است بلکه این مشکلات تا حدی از اول بوده است منتها در حال حاضر حساسیت‌ها بیش‌تر برانگیخته شده یعنی انتظارات به گونه‌ای است که؛ چرا در نظام جمهوری اسلامی فکری برای بر طرف کردن این مشکلات اخلاقی نمی‌شود. از طرفی ما گرفتار تهاجم فرهنگی هستیم که این تهاجم فرهنگی هر چند سال یک بار شدت می‌گیرد کما این‌که الآن شدتش را دارد و به هر حال نظام هم وظیفه دارد بنا بر اداره‌ی جامعه و فضاسازی سالم یک سری عمل‌کردهایی را در نظر داشته باشد و اجرا کند.


شما به شخصه فکر می‌کنید با این شرایط موجود، اجرای قوانینی برای حفظ حجاب و عفاف مؤثرتر است یا اجرای طرح تفکیک جنسیتی؟

تفکیک حنسیتی هم یک بخشش است. یعنی برای توسعه یا ترویج حجاب در جامعه، برای پاک‌داری و پاک‌سازی محیط اجتماعی به ویژه در دانش‌گاه‌ها که شئونات خاص خودش را دارد هم باید برای تفکیک جنستی در صورت لزوم و اقتضا اقدام کرد و هم برای رشد اخلاقی و روابط اجتماعی. به هر حال برای آشنایی با احکام اسلام و اجرای دستوارت دین باید اقدام فرهنگی، اخلاقی، علمی و حتا رفتاری کرد. آن‌چه که منظور نظر نظام جمهوری اسلامی هست باید اجرا شود و این‌ها از هم جدا نیستند بلکه این‌ها مکمل هم هستند. اما تفکیک جنسیتی یک پیامی با خود دارد و این‌که؛ زن و مرد خیلی راحت با هم در اختلاط و ارتباط نباشند.

حالا در نظر بگیریم که کلاس‌های دانش‌گاهی دختران و پسران، منفک از هم تشکیل شود اما وقتی بعدتر در مشاغل و در جامعه باز این‌ها در کنار هم قرار گرفتند، آن‌وقت شما فکر نمی‌کنید این پیام دیگر چندان قابل اعتبار نباشد؟

چاره‌ای نیست. بالاخره در زمانی که مجبور بودند در یک جا قرار بگیرند قرار می‌گیرند اما وقتی در دانش‌گاه مجبور نیستند در کنار هم قرار بگیرند چرا از این فرصت استفاده نشود. با همان شرایطی که عرض کردم.

خب چه تأثیری دارد این در کنار هم قرار نگرفتن در دانش‌گاه که عاقبتش باز در کنار هم قرار گرفتن در جامعه و در مشاغل، خواهد بود؟

تأثیرش این است که هر چه ارتباط زن و مرد کم‌تر باشد برای حجب و حیا و یک‌سری قیوداتی خوب است. یعنی هر چه ما جلوی گناه را بگیریم به‌تر است. به هر حال وقتی زن و مرد در کنار هم در معرض دید هم و در ارتباط با هم قرار دارند این‌ها وضع شان فرق دارد تا این که از هم جدا باشند. هر نگاه و هر ارتباطی یک تأثیری دارد. وقتی که این‌ها کلاس‌هاشان جدا می‌شود متوجه‌ی این تأثیر مثبت خواهند شد. مگر این‌که لازم و یا واجب باشد که در کنار هم قرار بگیرند که باز آن شرایط فرق می‌کند. پس در حجب و حیای دختران و پسران حتمن مؤثر خواهد بود.


باز هم در این صورت آیا یک فرهنگ‌سازی اصیل و مدت‌دار، مؤثرتر از اجرای صرف این طرح که مقطعی هم هست، نخواهد بود؟

البته اگر که به این نکته توجه کنند که چرا دارد این طرح اجرا می‌شود. این طرح برای جلوگیری از گناه و بی‌بند و باری و در هم ریخته شدن قبح گناه است. اگر واقعاً با درک این مسائل این طرح اجرا بشود حتما تاثیر خودش را می‌گذارد.

اما از طرف دیگر هم عده‌ای از منتقدین، این طرح مسئله‌ی تفکیک را به بستری برای عدم ازدواج‌های دانش‌جویی مرتبط می‌کنند، آیا شما در کنار این طرح، بستری مناسب و سالم را برای ایجاد آشناهایی که منجر به ازدواج شود را فراهم خواهید کرد؟

اگر قرار ست در دانش‌گاه برای ازدواج، هم‌دیگر را ببینند که من فکر می‌کنم جاهای دیگری در این زمینه وجود داشته باشد. اگر بنا به این است که؛ در حیاط دانش‌گاه یا در حین ورود و خروج هم می‌توانند هم‌دیگر را ببینند. به عبارتی این طرح مانع از عمل خیر بدون گناهی که منجر به ازدواج بشود، نیست.

و باز عده‌ی دیگری از منتقدین این طرح را به نوعی نگاه برون‌گرای فرهنگی تعبیر می‌کنند و حتا آن‌ را توهین به جامعه‌ی دانش‌گاهیان می‌دانند، جواب شما به عنوان یک موافق اجرای این طرح، به اینان چیست؟

یعنی اگر جلوی نگاه غیر ضرور زن و مرد را از هم بگیریم و بیایم این در معرض گناه قرار گرفتن را از دانش‌جو بگیریم، این توهین به دانش‌جو می‌شود؟ یعنی دانش‌جو مصونیت از گناه دارد؟ می‌شود چنین چیزی را بگوییم؟ علما هم مصون از گناه نیستند. دانش‌جو و طلبه و سایر اقشار جامعه هم در معرض گناه قرار دارند. حالا اگر ما بیاییم این سفره را باز کنیم نتیجتاً بستر انجام گناه را خودمان فراهم کرده‌ایم. ما می‌خواهیم با عناوین مختلف مانع از انجام این گناه احتمالی بشویم. پس مانع شدن از گناه احترام به دانش‌جوست نه توهین به او. مگر این که بگویند اصلا نگاه کردن زن و مرد به یک‌دیگر گناه نیست که آن‌وقت اصلاً یک بحث دیگری ایجاد می‌شود. این طرح کاملاً منطبق بر احکام و دستورات اسلامی است.

آیا برای کمبود اعضای هیئت علمی دانش‌گاه‌ها و سایر کمبودهای موجود در این زمینه که در اجرای این طرح مشکل آفرین خواهد بود، فکری هم شده است؟

به اعتقاد من چند کار باید با هم انجام بگیرد. یعنی هم اطلاع‌رسانی مذهبی، علمی و هم عمق بخشیدن به اعتقادات دینی مردم و هم باید یک سری کارهای اجرایی صورت بگیرد. مثل زمینه‌سازی مناسب برای دانش‌جویان که محیط‌های دانش‌گاهی، محیط‌های ارزشی و سالمی باشد که زمینه‌ی گناه را برای دانش‌گاه فراهم نکرده و گناه را برای جوانان امری عادی و راحت نکند، این وظیفه متولیان فرهنگی، اجتماعی، دانش‌گاه‌ها، مراکز آموزشی و علمی است. تنها هم تذکر و برخوردهایی که به عنوان برخورد قانونی هست مشکل‌گشا نخواهد بود بلکه باید کار فکری، فرهنگی و اعتقادی نیز هم‌راهش باشد. در نهایت اما با آن دسته معاندینی که خواستار بی‌بند و باری در جامعه هستند باید برخورد قانونی بشود، همه‌ی این‌ها باید در کنار هم باشند.

راه‌کاری را هم برای ایجاد این زمینه‌ی مناسب در نظر دارید؟

به اعتقاد من باید مسئولین عزیز یک منظومه‌ای را فراهم کنند که خانواده و سایر اقشار جامعه دارای وظایف مشخصی باشند و هر کس به وظیفه‌ی خودش عمل کند یعنی این‌طور نباشد که خانواده‌ها بگویند مشکل از مدارس و متولیان آموزش و پرورش است و به نوعی فرافکنی کرده و وظایف‌شان را به گردن دیگری بندازند و بعد آموزش و پرورش هم بگوید که صدا و سیما مسئول و مقصر است. یعنی هر کدام اگر بخواهیم وظایف را بر گردن دیگری بیاندازیم به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید اما اگر هر نهادی در صدد یافتن وظایف‌مان باشیم، ان شاء‌الله زمینه‌ی مناسبی فراهم خواهد شدد.

و در نهایت نتیجه‌ی اجرای این طرح را چه طور پیش‌بینی می‌کنید؟

فکر می‌کنم اگر درست عمل کنیم و مخالفت‌های شدیدی با این طرح نداشته باشیم که منجر به خنثی شدنش شود، حتمن می‌تواند مفید باشد.