چندی قبل سومین اجلاس وزارتی پیرامون نقش زن در توسعه کشورهای عضو کنفرانس اسلامی به ریاست ایران و به همت مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در سالن اجلاس سران تهران برگزار شد. ما نیز همپای وزرا و مسئولان کشورهای مسلمان در این جلسات شرکت کردیم و تلاش کردیم تا با فعال‌ترین زنان حاضر در کنفرانس به گفتگو بنشینیم تا بتوانیم گزارش دقیقی از وضعیت دختران و زنان سایر کشورها به همراهان چارقدی‌مان ارائه دهیم. کشورهایی که برخی به لحاظ فرهنگی بسیار به ما نزدیک بودند و برخی دور.
گفتگو با دکترحُسن بانو غضنفر، وزیر امور زنان جمهوری اسلامی افغانستان یکی از دلنشین‌ترین مصاحبه‌ها برای من بود و این شاید به‌خاطرهم‌زبانی و هم‌فرهنگی ما با کشور همسایه‌ای است که به دلیل سالها سلطه بیگانگان بر آن، از بسیاری از حقوق حقه خود محروم مانده است؛ کشوری که می‌خواهد بار دیگر به دست زنان و مردان خویش کشور خود را بسازد، آنگونه که دکتر غضنفر برایمان می‌گوید:
از سوابق تحصیلی و کاری‌تان برای دختران ایران بگویید.
تحصیلات دیپلم را در زادگاهم، شهر مزارشریف، به اتمام رساندم و راهی دانشگاه کابل شدم و سپس از این دانشگاه بورس خارج از کشور گرفته و تحصیلاتم را تا سطح دکتری در رشته زبان‌شناسی ادامه دادم. پس از بازگشت به کشورم، رییس هیئت علمی دانشگاه کابل و سپس رئیس دپارتمان زبان و ادبیات این دانشگاه شدم وبیش از بیست سال در دانشگاه کابل انجام وظیفه کردم، تا اینکه ۵ سال قبل وزارت امور زنان جمهوری اسلامی افغانستان را پذیرفتم. هم‌اکنون نیز مدت وزارت من به پایان رسیده و تا انتخاب وزیر بعدی سرپرست هستم.
در کشور ما چنین وزارت‌خانه‌ای وجود ندارد. کمی راجع به وزارتخانه مطبوعتان بگویید.
همانطور که می‌دانید در برخی کشورها به مسایل زنان، بهداشت و تحصیلات اهمیت کافی داده نمی‌شود و دختران وارد مکتب ( مدرسه ) نمی‌شوند. سهم اجتماعی زنان نادیده انگاشته شده و به مساله اشتغال و حضور اجتماعی زنان کمتر توجه می‌شود. در این کشورها وزارت‌خانه‌ای با عنوان وزارت امور زنان تأسیس شده تا به مسایل زنان کشورشان رسیدگی و توجه بیشتری شود. هم‌اکنون ۶۱ کشور در جهان، وزارت امور زنان و امور خانواده دارند که از کشورهای مسلمان همسایه می‌توان به پاکستان، مالزی، هندوستان و ترکیه اشاره کرد.
این وزارتخانه در بعضی کشورها به نام وزارت امور زنان و در برخی دیگر به نام وزارت امورزنان، خانواده و اطفال و در برخی دیگر وزارت امور‌اجتماعی و زنان خوانده می‌شود. البته در برخی کشورها نیز وزارت‌خانه‌ای با این عنوان وجود ندارد و در سطح یک کمیسیون و یا در حد یک ریاست مستقل و یا حتی تحت‌نظر ریاست‌های عمومی اداره می‌شود. متاسفانه گاهی این وزارتخانه درحد کمیسیون زنان در حاشیه وزارت خارجه برخی کشورها باقی می‌ماند.
وظایف این کمیسیون‌ها چیست ؟
وظایف آنها این است که سطح وضعیت فرهنگی، تعلیمی، تحصیلی، اجتماعی و مشارکت‌های سیاسی زنان را بالا ببرند. همانطور که می‌دانید تقریباً در تمام جهان تعداد زنان با مردان برابر است. نصف جمعیت جهان زنان هستند و نباید نیمی از نفوس جهان را در تاریکی گذاشت. زمانی که سواد نداشته باشند و نتوانند وارد عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شوند، نمی‌توانند سهم خود را در پیشرفت کشور ایفا کنند.
ما در قدم نخست تلاش می‌کنیم که مدارس دخترانه زیاد شود و خانواده‌ها دختران را به مدرسه بفرستند و آنان را علاقمند به تحصیل در دانشگاه کنند و دانشگاه‌ها نیز اجازه دهند دختران تا مقطع دکترا تحصیل کرده و در رشته‌ای که فارغ‌التحصیل شده‌اند مشغول به کار شوند و به کشورشان خدمت کنند.
البته زنان در کشور ما بیکار نیستند و کارهای زیادی را انجام می‌دهند اما ما خواهان آن هستیم تا زنان در کنار کارهای خانه، در اجتماع حضور فعال داشته و با یکدیگر تبادل افکار و اطلاعات و تجربه کنند و در تصمیم‌گیری‌های کشوری مشارکت داشته باشند تا بتوانند بخشی از سیاست‌ها و نقشه‌های راهبردی را در سطح کشور پیاده کنند. بر این اساس این وزارت‌خانه‌ها تاسیس شده‌اند و در افغانستان بسیار دیر!
سابقه فعالیت این وزارتخانه در افغانستان چند سال است؟
وزارت زنان ۹ سال قبل در کشور ما تاسیس شد.
یعنی بعد از طالبلان؟
بله. در دوره حکومت طالبان، زنان وضع رقت‌باری داشتند. آنان اجازه ورود به مدرسه را به زنان نمی‌دادند و ارزشی برای آنان قائل نبودند. زنان به هیچ‌عنوان اجازه حضور در اجتماع را نداشتند. اما در ۹ سال اخیر حقوق زنان دوباره اعاده شده و امروز اقدامات مثبتی برای رشد و تعالی زنان انجام می‌گیرد.
وضعیت دختران شما در این سالها چقدر تغییر کرده؟
هم‌اکنون ۳۸ درصد از دانش‌آموزان ما دخترند و ۲۸ درصد از آموزگاران ما را زنان تشکیل می‌دهند. ۱۸ درصد از کل دانشجویان ما دخترند و ۱۵ درصد اساتید زن به دانشگاه راه یافته‌اند. همچنین ۵ درصد از زنان در بخش امنیتی و ۱۰ درصد در بخش قضا فعالیت دارند و ۲۷ درصد نیز در پارلمان کشور فعالیت می‌کنند.
این آمارها نشان‌دهنده پیشرفت کشور ما در بحث زنان و دختران است. اما این پیشرفتها به تنهایی کافی نیست و ما امیدواریم تا ۱۰۰درصد زنان ما از نعمت سواد برخوردار شوند و تمام آموزگاران مدارس دخترانه ما را زنان کشورمان باشند و حداقل ۳۰ الی ۴۰ درصد از مشارکت‌های اجتماعی برعهده زنان باشند. ما هنوز به این مرحله نرسیده‌ایم اما پیشرفتها در این ۱۰ سال خوب بوده است. ما می‌دانیم که هنوز راهی بس طولانی را در پیش داریم و این نخستین قدم‌هایی است که زنان برای بهبود وضعیت خود برداشته‌اند.
در سال‌های پیش خبرهایی را از کشور شما، مبنی بر ازدواج اجباری دختران در سنین پایین می‌شنیدیم. تدبیر وزارتخانه شما درخصوص این معضل چه بوده است؟
ما به کمک معتمدین محل، روحانیون مساجد، متخصصین، افراد خبره و از طریق برگزاری کنفرانس‌ها، سمینارها، دوره‌های آموزشی و ورک‌شاپ ها، آگاهی‌های لازم را به مردم می‌دهیم. همچنین قانون منع خشونت علیه زنان را تصویب کرده و در این ۱۰ سال به اجرا در آوردیم.
اعتقاد ما براین است که بایستی به مساله ازدواج‌های اجباری و ازدواج زودهنگام اطفال توجه ویژه شود. این موارد در کشور ما سابقه داشته و هنوز هم در مناطق دور افتاده، ازدواج اجباری اطفال وجود دارد و تا ریشه‌کنی این سنت‌های اشتباه راه درازی در پیش است.
برای نشاط و شادی دختران افغان چه برنامه‌ای دارید؟
ما در ریاست مستقل المپیک زمینه ورزش دختران را فراهم کرده‌ایم. در وزرت آموزش شرایط تحصیل دختران را تسهیل کرده و در وزارت تحصیلات عالی نیز، موانع تحصیلات مقاطع بالاتر را برای دختران برداشته‌ایم. وزارت بهداشت نیز برنامه‌هایی را برای ارتقا سطح سلامت و بهداشت دختران و زنان به اجرا درآورده است و ما در وزارت امور زنان، براساس برنامه‌های بلندمدت و بیلان کاری ۱۰ ساله خود، بر کار وزارتخانه های مذکور نظارت کرده و نتایج کار آنها را به ملت و دولت گزارش می‌دهیم.
چندمین بار است که به ایران آمده‌اید؟
نخستین بار است.
دختران ایرانی را چطور دیدید؟
در جریان کنفرانس تا اندازه‌ای با دختران و زنان ایرانی صحبت کردم و بسیار خوشحال شدم چرا که آنها را بسیار روشن و آگاه دیدم. متاسفانه تبلیغات منفی زیادی برعلیه ایران است. رسانه‌های بین‌المللی، ایران را کشوری معرفی می‌کنند که یک قدم از فرهنگ عقب مانده است و زنان و دخترانش از عرصه اجتماع دور مانده‌اند.
اما من تهران را شهری توسعه‌یافته و پیشرفت‌کرده و دختران و زنان آن را علاقمند به پیشرفت و آگاهی دیدم و مهمتر از همه آنکه همه دارای تحصیلات عالی هستند. چیزی‌که برایم بسیار خاطره‌انگیز بود، تحصیل ۶۲ درصد دختران ایرانی در دانشگاه است. در حالیکه این آمار در افغانستان ۱۸ درصد است و این رقم فوق‌العاده‌ای‌ست که کشور ایران می‌تواند به آن افتخار کند.
پیام شما به برخی از دخترانی که بر اثر تبلیغات منفی غرب باور کرده‌اند که آزادی ندارند و این امکان را هم ندارند تا به کشورهای دیگر سفر کرده و وضعیت دختران سایر کشورها را از نزدیک ببینند چیست؟
باید از آنان پرسید که معنای واقعی آزادی چیست و اینان چه تعریفی از آزادی دارند. من کوشش کردم تا در زمان اقامتم در ایران، به مغازه‌ها، فروشگاه‌ها و مکان‌های عمومی کشورتان سر بزنم. در حاشیه کنفرانس هم با افراد گوناگون مکالمه داشتم و بازدید دقیقی از نمایشگاه دستاوردهای زنان ایرانی که در محل کنفرانس برپاشده بود، داشتم. حقیقتاً ایران دختران پیشرفتهای دارد که چیزی کمتر از دختران کشورهای پیشرفته ندارند.
دختران و زنان ایرانی مطمئن باشند که آزادی که یک بشر و یک زن مسلمان می‌تواند داشته باشد را دارا هستند. فکر می‌کنم دستاوردهای ایران برای آنان پیام بزرگی است. وقتی یک دختر مسلمان می‌تواند به مدرسه و دانشگاه برود، بیرون از خانه کار کند و نظرات خود را آزادانه در مطبوعات منعکس کند و آزادانه در اجتماع گشت و گذار کند، تا اندازه زیادی برای او کافی است و آزادی‌های افراطی غرب اصلاً ضرورتی برای بشر ندارد.
آیا اعتقادی به جنگ نرم دشمن دارید و اگر شما نیز مانند ما، این مقوله را باور دارید، اقدامات و راهکارهای شما در برابر این جنگ چیست؟
بله. از آنجایی‌که کشور ما کشوری اسلامی است، اقدامات فرهنگی را برای روشنگری عوام افراد شروع کرده است تا از این طریق سطح عامه مردم بتوانند سره را از ناسره تشخیص دهند و با اعتقادات اسلامی و فرهنگ پنج هزار ساله خود آشنا شوند.
تمام کشورهای آسیایی و اسلامی فرهنگی بسیار غنی دارند که نباید دستخوش فرهنگ وارداتی و تحولات غرب شود و ما در حال شناساندن فرهنگ پنج هزار ساله‌مان به مردم سرزمین‌مان هستیم. زمانی که انسانها روشن شوند و فرهنگ خودشان را با فرهنگ کشورهایی مقابله کنند که باوجود آنکه شاید قدمتی صدساله هم ندارند، عقاید و فرهنگ و اکتشافات ما را تحت سلطه خود درآورده‌اند، خودشان در برابر این جنگ قد علم می‌کنند.
ولی این کاری نیست که ظرف چند روز به سرانجام برسد. عملی کردن این تدابیر نیازمند زمان است و ما امیدواریم کارهای فرهنگی ما و بورس‌های تحصیلی و دعوت دختران به تحصیل بالاخره نتایج خود را به ثمر برساند.
شما در چندین سال اخیر، دو دوره بسیار سخت را از سر گذراندید، یکی دوره حکومت طالبان و پس از آن ورود نیروهای بیگانه به کشور و سلطه سربازان غربی بر امور داخلی کشورتان و عبور از این دو گردنه سخت یک پیروزی بزرگ برای کشور شماست. به نظر شما دختران افغان چه نقشی در این پیروزی‌ها ایفا کردند؟
زنان و دختران ما در دوران طالبان وضع بسیار رقت باری داشتند. افغانستان از زمان‌های بسیار دور، جلوی بیگانگان سر خم نکرده و نخواهد کرد. لذا جنگ اول بریتانیا و جنگ دوم انگلیس با افغان‌ها، هر زمان که بیگانگان به افغانستان هجوم آورده‌اند، شکست خورده و سرافکنده بیرون رفته‌اند. در اخراج بیگانگان از کشور، نه تنها مردان موثر بودند بلکه زنان نقش بی‌نظیری را ایفا کرده‌اند.
به گمان من زنان افغان، با وجود ممنوعیت از تحصیل، انسانیت، شعور فکری و قدرت بالایی در تشخیص سره از ناسره دارند. در زمان‌های حساس، شعور بالای درونی و الهی فرد، او را بیدار کرده و انسان را به راه راست فرا می‌خواند و وقتی انسان به این ندای درونی گوش می‌دهد، حقیقت را در می‌یابد و دیگران را نیز به راه راست هدایت می‌کند.
در گذشته‌ها، مردم ما از دانش و فرهنگ بالایی برخوردار بودند و همان دانش و فرنگ نیاکانشان در درون آنها وجود دارد. بنابراین با وجود آنکه مردم ما در این سالها سختی‌های بسیار کشیده و از سواد و فرهنگ و پیشرفت عقب مانده‌اند اما در این اواخر فرهنگ فطری و فرهنگ نیاکانشان دست به دست هم داده و آنان را به این نکته آگاه کرد که بیگانگان هیچگاه نخواهند گذاشت که ما به سرمنزل مقصود برسیم. به همین منظور آنان برای دفع و طرد دشمن دست به کار شدند ومن اعتقاد دارم که زنان در این عرصه سهم بالایی داشته اند.
اجلاس OIC چه رهیافتی را برای شما و مردمتان به ارمغان آورد و آیا در این نشست‌ها با نکته یا ایده‌ای مواجه شدید که باعث تحول در کشور شما و ارتقا کمی و کیفی سطح زندگی زنان شود؟
در هر نشستی انسان چیزی می‌آموزد. در این نشست ما گزارشی از پیشرفتهای کشورهای مختلف اسلامی را شنیدیم که هر کدامشان برای ما درسی بود. همچنین در این کنفرانس، تصمیم‌های ارزنده‌ای گرفته شد. از جمله این تصمیمات تشکیل کارگروهی است که تا کنفرانس دوسالانه بعد، نشست‌هایی را برای بررسی مسائل مهم برخی کشورهای اسلامی برگزار خواهد کرد و این یک امیدواری بزرگ و هدیه گران بها برای کشور ماست.
در این اجلاس به ارتقا سطح علمی زنان و رفع خشونت علیه آنان توجه به خصوصی صورت گرفت. از برکات دیگر کنفرانس این بود که سران کشورهای اسلامی، پلان و طرحی را برای ارتقا وضعیت زنان خود تدوین کردند چنانچه افغانستان در طی دو سال گذشته، پلان خود را ترسیم و تدوین کرد و تحقق آن تا امروز جریان دارد.
همین اجلاس در دور قبل باعث الهام تدوین و تصویب قانون منع خشونت علیه زنان در کشور ما شد. الحمدلله کشور ما در این امر پیشتاز بوده است. سایر کشورها هم قول داده‌اند تا آن را در کشورهایشان عملی کنند.
همچنین ما در این کنفرانس متوجه شدیم که برخی کشورها دارای شورای ملی برای زنان خود هستند. مثلا مصر در شورای ملی خود کارهای بسیاری برای پیشرفت زنان مصری انجام داده است. ما هم با مشورت با زنان سیاست‌گذار افغانستان این شورا را بنیان گذاشتیم و زنان نخبه را به عضویت این شورا در آورده‌ایم تا مسئولیت خود را در این شورا به انجام برسانند.
در هر نشستی، هر کشور چیزهایی را به نفع مردم خود می‌گیرد، چنانچه افغانستان از این نشست چیزهای بسیاری را آموخت بخصوص از کشور ایران که مهارت بسیاری در برگزاری این کنفرانس از خود نشان داد.
ابتکارات ایران در تدبیر کنفرانس هم بسیار جالب بود که ما از ایشان نسخه‌برداری کرده تا در کنفرانس‌های آینده خود به کار ببریم. دقت در برنامه‌ریزی‌ها و اختصاص وقت مناسب برای شروع و پایان جلسات و همچنین ادای فریضه نماز و زمان پذیرایی و همچنین نزدیکی سالن کنفرانس به هتل محل اقامت بسیار حساب شده بود. دعوت از همسران روسای جمهور، طرز صحبت و شیوه ارائه گزارش‌ها و گرفتن گزارش سایر کشورها نیز بسیار برازنده و در شأن کشوری با سبقه فرهنگی بالا بود.
اجازه می‌خواهم تا از رییس جمهورتان تشکر ویژه‌ای داشته باشم که با شرکت در این کنفرانس امتیاز خاصی را به این نشست دادند و همچنین از بانوی اول کشور ایران که با اختصاص سه روزشان به اجلاس OIC و اختصاص زمانی طولانی برای مکالمه با وی در مهمانی شب اول، باعث شد تا دریابیم که با یک بانوی بسیار خردمند روبرو هستیم که می‌تواند جامعه را به سمت آگاهی سوق دهد. همچنین سپاس ویژه‌ای داریم از خانم مجتهدزاده، رییس سومین اجلاس OIC که جلسات را به خوبی هدایت کردند و راهبردهای موثری را برای برگزاری هرچه بهتر این اجلاس ارائه کردند و همچنین رسانه‌های ایرانی که صحبت های مرا با رعایت امانت‌داری انعکاس دادند و با تشکر ویژه از شما. مهمان‌نوازی خاص ایرانیان هیچگاه از خاطرم نخواهد رفت.