عزیزان! بارزترین نشانه یک موجود زنده، نموّ و رشد است، هر زمان «نمو» متوقّف شود زمان مرگ نزدیک شده است، و هنگامی که موجود زنده در سراشیبی انحطاط قرار گیرد مرگ تدریجی او آغاز گشته، و این قانون بر زندگی مادی و معنوی یک انسان و حتّی یک جامعه حاکم است .
با استفاده از این نکته باید گفت: اگر هر روز گامی به جلو نگذاریم، و از نظر ایمان و تقوا و اخلاق و ادب و پاکی و درستکاری، رشد و تکاملی پیدا نکنیم، و هر سال دریغ از پارسال بگوئیم، گرفتار خسارتی عظیم شده ایم و راه را گم کرده و به بیراهه افتاده ایم، و باید جداً احساس خطر کنیم.
پیشوای بزرگ ما امیر مؤمنان(ع) زیباترین سخن را در این زمینه بیان کرده، و در روایت معروفش می فرماید:
«مَنْ استوی یَوْماهُ فَهُوَ مَغْبُونٌ» «وَ مَنْ کانَ فِی نَقْص فَالْمَوْتُ خَیْرٌ لَهُ; هر کس دو روز عمرش یکسان باشد گرفتار غبن شده (چراکه سرمایه عمر را از کف داده و تجارتی ننموده، و جز حسرت و اندوه متاعی نخریده است!)و آن کس که در سراشیبی نقصان است، مرگ برای او بهتر است (چراکه لااقل سیر تدریجی نقصان را متوقف می سازد! و این نعمت بزرگی است!)
اگر عارفان باللّه و سالکان طریق الی اللّه برای هر روزِ سالک، «مشارطه» را در صبحگاهان، و «مراقبه» را در تمام طول روز، و «محاسبه» و سپس «معاقبه» را شامگاهان، لازم می شمرند به خاطر همین است که رهروان راه حق غافلگیر نشوند و اگر عیب و نقصی در کار آنها افتاده است، به جبران برخیزند و از این طریق هر روز افق تازه ای از انوار الهیّه را به روی خود بگشایند و همچون بهشتیان، صبح و شام شاهد موهبت جدیدی باشند (وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فیها بُکْرَةً وَ عَشیّاً)
بنابراین ای عزیز! از حال خود غافل مباش تا در تجارت بزرگ زندگی که سرمایه نفیس عمر با ارزش های والا مبادله می شود و هر انسانی می تواند سود کلان ببرد به مصداق «إنَّ الانسان لفی خسر» گرفتار خسران نشوی.
از محاسبه حال خود بی خبر نباش، و هر ماه و هر روز به حساب خود رسیدگی کن، پیش از آن که حساب تو را برسند!
از درس های اخلاق آیت الله العظمی مکارم شیرازی