[ms 6]
دست روی دل زینب می‌گذارد تا بماند، که گویی می‌داند سنگینی این رسالت را، این بار جز شانه‌های یک زن بر دوش نمی‌تواند بکشد. و پیامبری برگزیده می‌شود از جنس آب و باران و آیینه. که کوه در برابر ایستادگی‌اش، و رعد و طوفان در برابر صلابت سخنش کم می‌آورند. بعد از حسین (ع) دنیا می‌ماند و یک زینب (س). یک زینب (س) می‌ماند و دنیایی از شکوه و صبر. زن این بار سلاحش اشک نیست و آنچه سر تعظیم همه را فرود می‌آورد معجر سوخته‌ایست و سخنی که به شعله می‌کشد آن دلی را که هنوز در تب سوختن بی‌تاب است.
[ms 3]
«احیاگران نور» نام همایشی‌ست که چهارمین دوره‌اش به همت امور فرهنگی بانوان شهرداری تهران و سازمان تبلیغات اسلامی، روز سه‌شنبه در سالن ایوان شمس برگزار شد. این همایش، بانوان مبلّغ تهران را هرساله در سطحی علمی-پژوهشی گرد هم می‌آورد تا هرچه بیشتر و جدی‌‌تر به مسئله‌ی تبلیغ و تربیت صحیح بانوان مبلغ پرداخته شود. در این دوره که با هدف افزایش سطح سواد رسانه‌ای مخاطبان و مبلغان برگزار شد، از ۸ مقالهی برتر تجلیل شد.
در ابتدای گزارشی که خانم «معدنی‌پور»، مدیر کل امور بانوان شهرداری تهران، در آغاز این همایش ارائه داد، به این نکته اشاره شد که ورود افراد به عرصه‌ی امور دینی و معنوی بدون صلاحیت علمی و عملیِ لازم، هرچند ممکن است درابتدا چندان مشکل‌آفرین به‌نظر نرسد، اما به مرور زمان و با افزودلیغ، شناسایی راهکارهایی برای مقابله با عرفان‌های نوظهور، و بالا بردن سطح سواد رسانه‌ای مبلغاه شدن شاخ و برگ‌ها و حاشیه‌های فراوان به جلسات و محافل، کم‌کم حاشیه بر متن غلبه کرده و باعث پیدایش مشکلاتی جدی می‌شود که اصلاح آنها اگر ممکن نباشد، بسیار دشوار و پرهزینه است. ضرورت نیاز به تغییر در چگونگی انتقال آموزه‌های دینی، افزایش تهاجم فرهنگی، در دسترس بودن رسانه‌های گوناگون، نیاز به همسو نمودن فعالیت‌های بانوان مبلغ و نیاز به فعالیت‌هایی در راستای کم‌رنگ نمودن عرفان‌های نوظهور از مواردی است که اهمیت پرداختن به امر تبلیغ در حوزه‌های تخصصی بانوان را بیش از پیش آشکار می‌کند.
همایش احیاگران نور با هدف شناخت صحیح و اصولی تبن به‌ویژه سطح آگاهی بانوان مبلغ در جهت تحکیم خانواده با فراخوان گسترده‌ی مقاله با محورهای گوناگون دینی و مذهبی، چگونگی و شیوه‌ی صحیح و اصولی پرداخت به موضوعات اقدام به جمع آوری و بررسی بیش از ۱۰۰ مقاله با برگزاری میزگرد و نشست تخصصی با حضور اساتید برجسته حوزه و دانشگاه از جمله آقای دکتر آرام، حجت الاسلام ابراهیم زاده، خانم دکتر مهدوی کنی، خانم دکتر وکیلی و خانم دکتر باباخانی انجام داده است که در طی برگزاری نتایج و ره‌آوردهای ارزشمندی از جمله تشویق و ترغیب نسل جوان مبلغ به پژوهش در حوزه‌های مختلف دینی و عرفانی و بنیان خانواده به همراه داشته است.
[ms 0]
در صحبتی کوتاه که در دقایق ابتدایی همایش با خانم دکتر«نیکوبرش» رئیس گروه بانوان سازمان تبلیغات اسلامی، مدرس حوزه و دانشگاه و مؤلف کتاب «هجرت کریمه»داشتم، ایشان نکته‌ی مهم در جذب قشر جوان غیرمذهبی به جلسات مذهبی را آشنایی مبلغ با زبان روز و جنس مخاطب دانستند.
چارقد: از موضوع مقالهی خود بگویید و اینکه با چه نگرشی به آن پرداختید؟
دکتر نیکوبرش: بحث خانواده یکی از محوری‌ترین و اساسی‌ترین بحث‌هایی‌ست که در جامعه مطرح است، چون خانواده حیاتی‌ترین سلول اجتماعی و اولین نهاد اجتماعی‌ست و اگر این بنیان با شاخصه‌ها و ارزش‌های دینی یک جامعه همخوانی داشته باشد می‌تواند در تعالی و پیشرفت یک جامعه اثرگذار باشد. از این رو، در این مقاله نگرش به این صورت بوده که با توجه به اهمیت بحث خانواده در جامعه‌ی امروز از جهت اجتماعی و ارزشی خود، و از طرف دیگر تهاجم فرهنگی دشمن به این مسئله، این موضوع را نشان دادیم که اگر خانواده‌محوری با اهداف و کارکردهای خودش جایگزین شود، و اینکه چگونه مبلغان می‌توانند در بحث تحکیم بنیان آموزه‌های خانواده نقش داشته باشند و کار خود را در عرصه‌ی تبلیغ در گسترش آموزه‌های دینی در خانواده به‌درستی انجام بدهند.
چارقد: آیا کار تخصصی در بحث بنیان خانواده صورت گرفته و اصلا به این بحث پرداخته شده است؟
دکتر نیکوبرش: یکی از عرصه‌های آسیب‌پذیری ما همین عرصه‌ی تبلیغ است که با توجه به پیشرفت دانش روز، و اینکه جامعه‌ی ما از جامعه‌ی ساده‌ی دیروز تبدیل به یک جامعه‌ی پیچیده شده، کار تخصصی در این عرصه بسیار مهم است. شاید در بحث علمی تخصص زیاد باشد، اما در عرصه‌ی تبلیغ، هم خود مبلغان و هم متولیان امر هنوز دقت نکرده‌اند که ما با توجه به حساسیت و ریشه‌ای بودن بحث بنیان خانواده و بحث تبلیغ، لازم است که مبلغان متخصص در امر تبلیغ داشته باشیم و چون نداریم، هم عرصه‌ی کار تبلیغی دچار یک سری آسیب‌های خاص شده و هم با توجه به نبود مبلغان متخصص، نوع بیان‌ها و توجه نکردن به مهارت‌های تبلیغی، چون انتقال ارزش‌ها با زبان روز نیست، عملا این آسیب‌ها را در عرصه‌ی تبلیغ در بحث خانواده داریم.
[ms 7]
چارقد: مبلغانی که در جلسات خانوادگی می‌روند، عموما تخصص لازم را ندارند. نظر شما در این‌باره چیست؟
دکتر نیکوبرش: اتفاقا یکی از نکاتی که به‌طور خلاصه در چارچوب این مقاله مد نظرم بود، همین بحث بود؛ مبلغانی که تنها در همین جلسات محلی ورود و خروج داشته، ولی هیچ تخصص و کار تعلیمی لازم را در امر تبلیغ ندارند و تنها به‌سببِ داشتن صدای خوب یا قدرت بیان به جلسات وارد می‌شوند که خود همین، آسیب ایجاد می‌کند. مواردی که این افراد مطرح می‌کنند، بدون توجه به سن و جنس مخاطبان و بدون کسب مهارت‌های تبلیغی‌ست و فاقد محتوای غنی و در مواردی حتی غلوآمیز که آسیب‌هایی جدی در این جلسات وارد می‌کند و در واقع آن کارکرد لازم را در سطح جامعه ندارد.
چارقد: چه برنامه‌هایی برای این جلسات خانگی می‌توان در نظر گرفت که از پتانسیل‌های تأثیرگذار این جلسات در جهت مثبت در نهاد خانواده و اجتماع بهره ببریم؟
دکتر نیکوبرش: در ابتدا باید متولیان فرهنگی، کسانی که مرتبط با کار تبلیغ هستند، به این عرصه وارد شوند و بحث سازماندهی داشته باشند و با توجه به مهارت‌های مبلغان، آنها را به گروه‌هایی تقسیم کنند که آموزش‌های تخصصی را با محتوای غنی و مهارت‌های لازمبه آنها بدهند تا بتوانند با تقویت و تربیت افراد متخصص، عرصه‌ی محلی جامعه را اصلاح کنند. در کنار دستگاه‌های اجرایی، آگاهی دادن به مردم نیز هست که اگر این کار هم به‌درستی صورت بگیرد و مردم با مبلغان متخصص، آشنا و روبرو شوند، جلوی بسیاری از آسیب‌ها در این جلسات گرفته می‌شود.
چارقد: نسبت به این جلسات خانگی و محلی رسیدگی صورت می‌گیرد؟
دکتر نیکوبرش: بله. مهم‌ترین کار صورت‌گرفته از سوی سازمان تبلیغات این بوده که چند سالی‌ست بحث سازماندهی مبلغان را شروع کرده است. در ابتدا مبلغان حوزوی و دانشگاهی را سازماندهی کردند، و الآن در حال سازماندهی و رسیدگی به مبلغان سنتی هستند. اگر بتوانند بانک اطلاعاتی خوبی از این افراد تشکیل دهند و مبلغان را سطح‌بندی کرده و در این زمینه به‌سمت تعلیم لازم با توجه به نیازهای موجود حرکت کنند، می‌توانند مبلغان را بسیار مناسب سازماندهی کرده، از آسیب‌ها و آفت‌ها به‌صورت جدی جلوگیری شود. در کنار سازمان تبلیغات، مساجد و حوزه‌های علمیه نیز در بحث شناسایی مبلغان خوب و برگزاری دوره های تخصصی وارد شده‌اند، اما به نظر بنده بهترین راه این است که این کار در یک شبکه‌ی فراگیر تبلیغی صورت بگیرد و همه‌ی دستگاه‌ها یک‌جا و با یک متولیِ مشخص فعالیت کنند. اگر این سازماندهی جمعی صورت بگیرد، قطعا ما نتایج بسیار خوبی را در این زمینه خواهیم داشت.
چارقد: برای جذب دختران غیرمذهبی به این جلسات چه کارهایی صورت گرفته است؟
دکتر نیکوبرش: البته این جلسات تنها مخصوص افراد مذهبی نیست، یعنی اتفاقا با نهادینه شدن ارزش‌های مذهبی در مناسبت‌های خاص، فرصت خوبی فراهم شده که ما شاهد حضور جوانان در این جلسات باشیم. نکته‌ی مهم در این حضور، جذب این قشر از راه پیام‌رسانی دینی– تبلیغی‌ست که لازمه‌ی این کار این است که مبلغ، زبان روز و جنس مخاطب خود را بشناسد؛ یعنی در برخورد با یک جوانِ خاص، انتخاب نوع زبان، بیان و حتی متون با مهارت ویژه‌ای صورت بگیرد تا بتواند انتقال ارزش‌ها را در سطح همان جوان و نوجوان داشته باشد. باید هرچه بیشتر سعی شود از مبلغانی که این مهارت‌هارا دارا هستند استفاده شود تا تعداد بیشتری از مخاطب جوان را در مجالس مذهبی جذب کنیم.
یکی از کارهایی که الآن دارد صورت می‌گیرد و بسیار هم مؤثر بوده، بحث برگزاری گفتمان‌ها در سطح مدارس، مساجد و دانشگاه‌ها بوده است. در این جلسات، نوجوان یا جوانی که می‌خواهد آموزه‌های دینی را فرا بگیرد و پرسش‌ها و شبهات را با فرد متخصص در میان بگذارد، با مبلغی که کار تبلیغ را انجام می‌دهد ارتباط برقرار کرده و این شیوه در جذب مخاطب جوان بسیار تاثیرگذار بوده است. اگرچه نسبت به وسعت کار، کار کمی صورت گرفته، اما تأثیر خوبی داشته است.
[ms 1]
مدیریت تربیتی بانوان باید در نقطه‌ی اوج خانواده قرار گیرد
حجت‌الاسلام دکتر خاموشی، از مدعوین این همایش، در سخنان خود با اشاره به نقش تأثیرگذار افرادی که مکاتب اسلامی را بنیان نهادند، عنوان کرد که پیش از دوران انقلاب اسلامی فقط در دو شهر مشهد و اصفهان برای خواهران حوزه‌ی علمیه وجود داشت، اما پس از تشکیل حکومت اسلامی و تأسیس جامعة‌الزهرا (س) تعداد حوزه‌های بانوان پابه‌پای حوزه‌های علمیه‌ی برادران توسعه پیدا کرد که اگر نگوییم تعداد حوزه‌های خواهران کمتر است، لااقل با حوزه‌های برادران برابر است.
وی ادامه داد که در حال حاضر، بانوان ما علم را از سرچشمه‌هایش کسب می‌کنند و کسانی که در حوزه‌های علمیه پرورش می‌یابند، به علومی همچون فقه، فلسفه، کلام، تفسیر و غیره مجهز هستند. ازاین‌رو بانوان ما مجموعه‌ی بسیار فاضلی در جامعه‌ی ایران به‌شمار می‌روند و با توجه به اینکه بنده تصدی حوزه‌ی علمیه‌ی کوثر را در سازمان تبلیغات اسلامی برعهده دارم، وقتی به رساله‌ها و مقالات علمی بانوان می‌نگرم، توانمندی آنها در پژوهش و ارائه‌ی وسایل گوناگون به‌وضوح دیده می‌شود.
وی با اشاره به آیه‌ی ۱۲۲ سوره‌ی مبارکه‌ی توبه، دانش‌افزایی را از سرچشمه‌های زلال دانش دانست. همچنین با اشاره به حضرت رسول (ص) به‌عنوان نخستین مبلغ و تذکردهنده در صدر اسلام، معنای تبلیغ را در لغت «رساندن پیامی تأثیرگذار و رسا» بیان کرد و اصرار پیامبر را در امر تبلیغ به حدی دانست که حتی می‌خواستند ابوسفیان، ابوجهل و ابولهب را نیز مسلمان کنند.
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، بانوان را «مدیران تربیتی خانواده» خواند، به‌گونه‌ای‌که در هر خانه‌ای باید مدیریت تربیتی بانوان در نقطه‌ی اوج خانواده قرار گیرد. وی عنوان کرد که اگر مادر در خانواده سجاده پهن کند، روزه بگیرد و به عشق اباعبدالله‌الحسین اشک بریزد، حتما فرزندان او نیز تحت تأثیر مسائل دینی قرار خواهند گرفت.
وی از اعزام نزدیک به ۴۰ هزار مبلّغ آقا خبر داد و با اشاره به محدودیت‌های خواهران، درباره‌ی برنامه‌های تبلیغاتی برای سامان دادن آنها گفت و بیان کرد که تاکنون حدود ۷ هزار نفر از خواهران مبلغ را به نقاط مختلف اعزام کرده‌اند؛ مبلغانی که حوزه‌های علمیه آنها را به لحاظ علمی تأیید کرده‌اند، ولی رقم مورد نیاز برای تبلیغ دین را، بیش از ۴ یا ۵ برابر این تعداد دانستند.
ایشان در خصوص بیان اخبار و افق تبلیغ دین در فضای مجازی گفت: «دنیای امروز نیازمند ارائه‌ی مطالب علمی توسط کسانی است که دریافت وسیعی از دین اسلام دارند. متأسفانه در حال حاضر در دنیای مجازی آن‌قدر خلأ وجود دارد که هرچه کار شود و مطالب به هر زبانی بیان شوند، باز هم نیاز جامعه و جهان بیش از حد تصور است».
دکتر خاموشی از راه‌اندازی درگاه کنسرسیوم محتوای ملی به نشانی برای متحد کردن کتابخانه‌های موجود در ایران از جمله کتابخانه‌ی آستان قدس رضوی، تبیان، مجلس شورای اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی، دایرة‌المعارف و سامانه‌ی مقالات علمی دانشگاه تهران خبر داد و افزود که افراد مختلف به‌وسیله‌ی این سامانه می‌توانند هم‌زمان به میلیون‌ها صفحه‌ی تحقیقاتی دسترسی داشته باشند.
نیاز ما به نگارش مقاله و ارائه‌ی مطالب علمی در جهان «لحظه‌ای» است
حجت‌الاسلام خاموشی درباره‌ی نیاز به نگارش مقاله و ارائه‌ی مطالب علمی در جهان، خطاب به مبلغان گوشزد کرد که هیچ مبلغی گمان نکند که اگر محفلی بود می‌تواند به‌راحتی به ارائه‌ی مطالب بپردازد، و تأکید کرد که باید فضا شناخته شود و مبلغان به ابزار و زبان روز مسلح شوند.
ایشان درخصوص بحث مبارزه با فرقه‌ها و نحله‌های انحرافی گفت: «مبارزه با نحله‌ها فقط در شناخت آنها خلاصه نمی‌شود، بلکه بنده معتقدم نباید این فرقه‌ها در تمام محافل مطرح شوند، چرا که مبارزه با فرقه‌های انحرافی موضوع پیچیده‌ای است که نیازمند زمان و مکان خاص خویش است».
پس از سخنرانی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، مراسم اهدای جوایز به برگزیدگان همایش برگزار شد که در آن از ۸ بانویی که مقاله‌های برتر را به جشنواره فرستاده بودند، با اهدای لوح و تندیس جشنواره تقدیر شد.
بعد از استراحتی کوتاه برای اقامه‌ی نماز و پذیرایی از خانم‌ها دکتر نیکوبرش، سرکار خانم معین‌الاسلام، خانم دکتر کاظم‌پور و خانم سید محمد مقاله‌های خود را در حضور هیئت علمی داوران و جمع‌بندی نهایی آنها ارائه دادند.
[ms 2]
«حجاب» به‌عنوان حکیمانه‌ترین پیشنهاد خالق انسان‌ها برای حضور زن در عرصه‌ی عمومی
خانم معین‌الاسلام که به موضوع تبیین و ترسیم حجاب و ضرورت الگوپذیری زن امروز از فاطمه زهرا (س) پرداخته بود، در مقالهی خود نیاز اصیل و فطری زنان به خودآرایی و تبرّج، و از سوی دیگر جذابیت جنس زن برای مردان را دلیل پیشنهاد حضور مؤثر، فعال و پویای زنان با رعایت حجاب در جامعه مطرح می‌نماید و از حجاب به‌عنوان حکیمانه‌ترین پیشنهاد خالق انسان‌ها برای حضور زن در عرصه‌ی عمومی نام برده و آن را پرچمی برای زن مسلمان ایرانی معرفی می‌کند که با آن اعلام می‌دارد که از کدام فرهنگ تبعیت می‌کند.
وی با استناد به آیات «وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُیُوبِهِنَّ» (۱) و «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنى أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً» (۲) و بیان روایات و داستان‌هایی از پیامبر و همسرانشان و همچنین حضرت فاطمه (س)، حجاب و پوشش کامل اسلامی یعنی مقنعه و چادر و رنگ مشکی آن را اثبات کرده، آن را بارزترین نمودِ حجاب اسلامی در عصر حاضر دانست.
[ms 8]
هر زن، یک مبلغ
دکتر فاطمه کاظم‌پور، عضوهیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) و از برگزیدگان چهارمین جشنواره‌ی احیاگران نور، در معرفی خود می‌گوید: «مدت بیشتر از سی سال است که در زمینه‌ی تبلیغ، تحقیق و تألیف در محافل مذهبی مشغول هستم».
درباره‌ی نقش زنان در قیام‌ها و بیداری اسلامی که زمینه‌سازی برای ظهور می‌باشد بگویید.
نقش زن در فرهنگ اسلامی ما نقش بسیار حائز اهمیتی‌ست و نقش کلیدی در خانواده و جامعه ایفا می‌کند؛ چه در نقش دختر، چه در نقش همسر و مادر، و در سنین بالاتر به‌عنوان زنی که می‌تواند در بین فامیل، در بین خانواده، در جامعه از تجربیات خود در زمینه‌های مختلف اداره‌ی زندگی استفاده کند و این نشان‌دهنده‌ی این است که زن چقدر می‌تواند در جامعه، به‌خصوص در جامعه‌ی اسلامی مؤثر باشد.
اگر زن طبق وظیفه و اصالتِ زن بودن خود عمل کند، یعنی در خانواده احیاگر باشد، و پیش از خانواده روی خود کار کند و نفسانیات خود را به‌عنوان اینکه می‌خواهد یک عضو مؤثر در جامعه باشد، در صراط مستقیم قرار دهد و انگیزه‌ی خود را خالص کند و ابتدائا خودسازی داشته باشد، زمینه‌ی قیام را به‌وسیله‌ی تربیت صحیح اسلامی هموار می‌کند. بنابراین، الزاما به حضور مستقیم زن در جنگ و قیام‌هایی که خونریزی به همراه دارد نیازی نیست، کما اینکه جنگی که امروز درگیر آن هستیم فرهنگی بوده و نقش خانم‌ها در این برهه حساس‌تر و پررنگ‌تر از مردان است؛ به‌گونه‌ای که خانم‌ها با تجهیز خودشان به زبان و دانش روز،با همان نقش مهمی که در خانواده دارند می‌توانند در جامعه هم وارد شوند و نقش گسترده‌تری در این زمینه ایفا کنند.
زنان می‌توانند علت انتظار و فلسفه‌ی غیبت را برای جامعه، و در سطح اول خانواده مطرح و روشن کنند، بصیرت لازم را به فرزندان، خانواده و در سطح وسیع‌تری از جامعه همچون جلسات دینی و مذهبی به مخاطبان خودشان برای فراهم کردن شرایط قیام و ظهور بدهند، و این خود نقش مهم و غیر قابل کتمان هر زن را به‌عنوان یک مبلغ دینی در خانواده و جامعه بیش از پیش آشکار می‌کند.
۱- آیه‌ی ۳۱ سوره‌ی مبارکه‌ی نور
۲- آیه‌ی ۵۹ سوره‌ی مبارکه‌ی احزاب