کارکرد رسانه در عرصه فرهنگ چیست؟ اصولا رسانه می‌تواند فرهنگ‌ساز باشد یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت است، این فرهنگ‌سازی چگونه صورت می‌گیرد؟ با بیان مستقیم مانند سخنرانی یا نوع دیگری از القای فرهنگی هم وجود دارد؟ حال اگر بخواهیم این مساله کلی را به یک مورد جزئی‌تر تقلیل دهیم، آیا باز هم پاسخ به این سوالات مثبت است؟
آیا رسانه می‌تواند در عرصه ترویج حجاب تاثیرگذار باشد؟ اگر پاسخ منفی است، پس اظهارات کارشناسان رسانه را چگونه توجیه می‌کنید و اگر پاسخ مثبت است، چگونه رسانه ملی ما به‌عنوان تاثیرگذارترین رسانه داخلی نتوانسته در این موضوع نقش برجسته‌ای داشته باشد؟
سوالات بالا شاید به نظر ساده و پیش‌پا‌افتاده به نظر برسند اما اندکی تامل مشخص می‌کند که پاسخ صحیح، دقیق و کارشناسانه به این سوالات می‌تواند کلید حل یکی از بزرگترین مشکلات و معضلات فرهنگی جامعه ایران باشد: بدحجابی!
اهمیت این سوالات در آن است که اکثر قریب به اتفاق جامعه‌شناسان معتقدند که عوامل فرهنگی در جامعه بیشتر از آنکه متاثر از شخصیت و فضای خانوادگی افراد باشد، تحت هدایت مستقیم فضای روانی جامعه است که مهمترین محرک و کنترل‌کننده آن‌هم رسانه‌ها هستند؛
رسانه‌هایی که در دنیای مدرن به بزرگترین عوامل تغییر ساختارهای عظیم حکومتی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تبدیل شده‌اند و حتی قادر هستند تا نحوه قدم‌زدن، غذا خوردن، لباس پوشیدن و حتی کلام افراد یک جامعه را تغییر دهند.
جامعه غربی به دنبال ارائه یک سبک زندگی یا لایف استایل مشخص به جوانان خود است؛ سبک زندگی‌ای که قرار است در آن ارزش‌های حاکم بر این جامعه حفظ شود و مانع از ورود فرهنگ شرقی (صحیح یا غلط) به جامعه باشد. مثلا حکام فرهنگی غرب به دنبال ارائه یک‌سویه تعامل خاص میان جنس مخالف هستند و در این مسیر فارغ از درست یا نادرست بودن این تفکر، به شدت دقیق و حساس عمل می‌کنند.
برای ترویج و توسعه چنین سبک زندگی‌ای است که ۶ سری فیلم سینمایی American Pie با پشتوانه سنگین دولتی ساخته می‌شود تا تعامل میان دختر و پسر به سبک آمریکایی، در بافت فرهنگی جوانان این کشور تزریق شود.
اما متاسفانه این تفکر هوشمندانه که در غرب پیاده شده، هیچگونه محلی از اعراب در ایران ندارد و حتی کاملا در راستای تضاد خواسته‌های فرهنگی ایرانیان گام برداشته می‌شود. اگر در ایالات متحده آمریکا قرار است تا روابط آزاد میان دختر و پسر تبلیغ شود و برای نهادینه‌کردن آن امریکن‌پای ساخته می‌شود، در ایران قرار است تا فرهنگ حجاب و عفاف ترویج شود ولی فیلم‌های سینمایی «یکی از ما دو نفر» و «زن‌ها فرشته‌اند» ساخته می‌شود که نه تنها در این جهت نیستند بلکه صریحا تیشه به دست گرفته و ریشه این تفکر را نشانه رفته‌اند.
با این حال در سال‌های اخیر نمونه‌ای از کارهای فرهنگی مناسب در این عرصه به‌ویژه از سوی رسانه ملی صورت گرفته که با وجود تعداد اندک، جای تقدیر از مسئولان را دارد. تولید سریال‌هایی خارج از کلیشه «دختر چادری» و «دختر بدحجاب» مانند سریال ارزنده صاحبدلان نشانه این تفکر مثبت و رو به جلو است.
در روزهای اخیر هم پخش سریال طنز «ساختمان پزشکان» و نحوه پوشش دختران و زنان در این سریال، نشان از عزم جدی رسانه‌های کشور برای جبران مافات اشتباهات گذشته است. ترویج و تبلیغ این مساله که حجاب مانعی برای آراستگی دختران نیست، اولین مساله‌ای است که نگاهی به پوشش زنان در ساختمان پزشکان، نظر مخاطب را به خود جلب می‌کند.
البته این مساله با انتقاداتی همراه بوده است؛ مثلا «مجید بذرافکن» نویسنده وبلاگ تاملات در مطلبی که در وبلاگ شخصی خود نوشته، نوع پوشش در این سریال را یک پوشش صحیح که می‌تواند زمینه‌ساز ترویج یک سبک پوششی نامناسب باشد، عنوان کرده است.
اگرچه نوشته آقای بذرافکن از لحاظ محتوایی صحیح است اما مساله‌ای که ایشان در تحلیل خود درنظر نگرفته‌اند، الگوبرداری دختران از این مساله است؛ یعنی دختران مذهبی که می‌خواهند ظاهری آراسته داشته باشند و در جامعه همگام با همه اقشار جامعه به فعالیت بپردازند، می‌توانند با الگوبرداری از این سریال، علاوه بر حفظ دقیق و شرعی حجاب خود، از پوشش‌های زیبا و اصطلاحا امروزی (هرچند با این عبارت تا مغز استخوان مخالفم اما معادلی برای آن نیافتم) استفاده کنند.
این موضوع را می‌توان اینگونه تحلیل کرد سریال ساختمان پزشکان در حال ارائه یک سبک لباس پوشیدن برای دخترانی است که می‌خواهند ضمن حفظ حجاب که بر اساس باورهای اعتقادی خود آن را پذیرفته‌اند، پوششی را انتخاب کنند که زیبا، راحت و شادی‌آفرین باشد بتواند در محیط‌های عمومی نیز مورد استفاده آن‌ها قرار بگیرد.
این مساله از آنجایی قابل اهمیت است که تاکنون رسانه ملی به‌طور کامل در راستای کلیشه اذهان عمومی، تنها زنان کهنسال را با حجاب کامل (چادر) نشان می‌داد و دختران جوان الگویی به جز برخی جوانان غیرمحجبه و به دنبال مد نداشتند؛ موضوعی که با اعتراض گسترده دختران جامعه ایرانی هم روبرو شد و بارها کمپین‌های مختلفی را برای اعتراض به این موضوع راه‌اندازی کردند.
مخلص کلام اینکه شکی نیست ترویج پوشش برتر باید در دستور کار اصلی تلویزیون و تمامی مجموعه صدا و سیما باشد اما اقدام تهیه‌کنندگان ساختمان پزشکان را باید به فال نیک گرفت که درنظر دارند تا نشان دهند با حجاب هم می‌توان زیبا بود و در محیط کار به فعالیت پرداخت و نیمی از جامعه را با حفظ مفاهیم شرعی و فارغ از استفاده ابزاری غربگرایانه، در پویا کردن جامعه به کار گرفت.
سلام
مطلب جالبی بود
موفق باشید
کاملا حرفتون درسته. من خودم یه نمونش هستم که هم می خواستم شیک و امروزی باشم و هم حجابم رو کامل رعایت کنم.
مثل اینکه شما از این که شما از این برنامه (ساختمان پزشکان) خیلی خوشت اومده که اینقدر تعریف میکنی . من با نظر شما چندان هم عقیده نیستم چون دخترای ما فقط بخش لباسای رنگی شو میگیرن و یه شال و بخش زیر شال رو حذف میکنن چون به پوشش یا اعتقاد ندارن و یا عادت ندارن . پس نمیشه اسم این کار رو گداشت الگو نشان دادن حجاب . در مورد خانم های محجبه هم اونایی که شیک و امروزی هستن و میخوان محجبه باشن منتظر نبودن این سریال بهشون الگو بده خودشون تا حالا الگوشون رو پیدا کردن . در کل گره بی حجابی با این فیلم حل نمیشه !!!!!! چون اگرم بپذریم این فیلم الگوهای حجاب خوبی نشون میده اما شخصیت جلفی از زنان نشون میده که خیلی مضرتر از بدحجابیه.
به نظر من که صدا و سیما خوب عمل کرده.مثلا من قبلا همیشه با دستم آستینمو می گرفتم تا ساق دستم دیده نشه،دو سال پیشا ساق دست گذاشتن رو از تلویزیون یاد گرفتم!
به قول خانم مرضیه:منم هم می خواستم شیک و امروزی باشم و هم حجابم رو کامل رعایت کنم،منم همینطور!
صدا و سیما در این مورد خداییش خوب عمل کرده!نه تنها ساختمان پزشکان بلکه خیلی دیگه از سریال ها و فیلم ها،اتفاقا دختر های چادری هم تو خیلی از سریال ها بودن،خیلی هم خوب بودن،من موافق نیستم که»صدا و سیما فقط خانم های مسن رو چادری نشون می ده»اتفاقا تو خیلی از سریال ها الگوهای خوبی از دختر های چادری بودن؛اونایی که به هیچ صورت نمی خوان حجاب داشته باشن مشکل از خودشونه،نه از صدا و سیما که بگیم چون صدا و سیما خوب عمل نکرده خانم ها حجابشون خوب نیست،خیلی از بی حجاب ها اصلا صدا و سیما رو نگاه نمی کنن و الگوهای غربی و آمریکایی دارن!
حجاب همیشه با وقار همراه بوده.بدترین حمله ای که می توان به حجاب کرد این است که حجاب رو برای زنی در نظر بگیری که جلفه و سبک بازی در میاره که تو این سریال این اتفاق میفته
به نظر من در اینکه صدا و سیمای ایران در زمینه تشویق خانوما به حجاب بد عمل کرده و هیچ شکی نیست!
۹۰درصد کسایی که پای سریالای تلوزیونی میشینن فکر میکنن که زنای توی این سریالا همون خانومای نصفه با حجاب توی خیابون اند که به خاطر خط قرمزهای تلوزیون ایران زیر شالشون یه چیز کلاه مانند پوشیدن!
فکر میکنم صدا وسیما قبل از الگو دادن باید اول فرهنگ حجابو نهادینه کنه چون حجاب داشتن انصافا کار سختیه و تا کسی اعتقاد کامل بهش پیدا نکنه محاله که با دیدن یه بازیگر باحجاب خودشو به دردسر بندازه!(سوتفاهم نشه من خودم عاشق حجاب و چادرم اما میخواستم حسی که یه فردی که دغدغه حجاب نداره رو بیان کنم.)