[ms 6]
پنجمین جشنواره خوشنویسی کوثر به همت امور اجتماعی و فرهنگی اداره کل بانوان شهرداری تهران و با همکاری خانه هنرمندان از سال ۸۶ تاکنون با هدف ترویج فرهنگ والای اسلامی و فرهنگ اصیل ایرانی، در جهت گسترش فعالیت‌های فرهنگی هنری مذهبی بانوان با تکیه بر سیره چهارده معصوم هر ساله در سطح گسترده‌ای در ۳ بخش اصلی و یک بخش ویژه برگزار می‌شود. چیزی که این جشنواره را از سایر جشنواره‌های هنری متمایز کرده است، اختصاص آن به بانوان هنرمند و پرداختن به مضمون و محتوای والای دینی در هنر خوشنویسی است.
صبح روز چهارشنبه ۱۴ دی ماه، اختتامیه این جشنواره در فضایی صمیمانه، با حضور شرکت‌کنندگان، میهمانان ویژه و اساتید بنام خوشنویسی در خانه هنرمندان تهران برگزار شد.
ساعت نه و نیم در سالنی کاملا خالی، در خانه هنرمندان تهران نشسته‌ام. تنها نشانه برگزاری مراسم اختتامیه جشنواره‌ی کوثر در این مکان، یک استند کوچک بالای سن است. در برنامه‌ای که به من داده شده، شروع مراسم ساعت ده است. به زمان باقی مانده و سالن خالی نگاه می‌کنم. چند دقیقه‌ای نگذشته است که سر و کله گروه صدا و تصویربرداری پیدا می‌شود. در عرض یک ربع نورپردازی سالن انجام می‌شود و دوربین‌ها و صدا آماده ثبت و برگزاری مراسم هستند. در این فاصله چند ردیفی از سالن پر شده است. کم‌کم سر و کله تقدیرنامه‌ها و تندیس‌ها نیز پیدا می‌شود. گروه نور و صدا، به همراه چند نفر از خانم‌ها تندیس‌ها را روی میزی می‌چینند. دقایقی از ده گذشته است که مهمانان ویژه مراسم نیز از راه می‌رسند.
[ms 3]
آقای ایازی معاون امور فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران، خانم معدنی‌پور و تعداد دیگری از مسئولان شهرداری تهران. خانم معصومه آباد عضو شورای شهر تهران و خانم خاتمی از پیشکسوتان هنر خوشنویسی و عضو هیئت داوران جشنواره، از مدعوین ویژه‌ای هستند که در ردیف اول سالن نشسته‌اند. با دقایقی تأخیر، مراسم با قرائت قرآن آغاز می‌شود. مجری برنامه خانم نصرآبادی بلافاصله پس از خوشامدگویی، از خانم معدنی‌پور مدیر کل امور بانوان شهرداری تهران دعوت می‌کند تا گزارشی از جشنواره ارائه کند.
خانم معدنی‌پور از اهداف برگزاری جشنواره می‌گوید و عملکرد چند ساله شهرداری در اجرای این طرح فرهنگی هنری. و در ادامه به تفاوت‌های عمده جشنواره پنجم با دوره‌های قبل می‌پردازد. از طراحی و راه‌اندازی سایت در فضای مجازی با هدف ارتباط مناسب با خوشنویسان، و ارتباط با بانوان هنرمند خوشنویس می‌گوید و از برپایی نمایشگاه ثابت مجازی از آثار دوره‌های قبل در سایت دائمی جشنواره خبر می‌دهد.
ایشان به یکی از مهم‌ترین اتفاقات این دوره که طراحی لوگو و ایجاد دبیرخانه دائمی ملی جشنواره به همت برگزار کنندگان جشنواره بوده اشاره می‌کند. همچنین چاپ آثار رسیده به جشنواره در کتابی نفیس، و اهدای آن به هنرمندان زن خوشنویس را از دیگر فعالیت‌های مهم این دوره بیان می‌کند.
خانم معدنی‌پور در گزارش خود حضور ۷۴ درصدی شرکت‌کنندگان از شهرستان‌ها را عامل اصلی رونق جشنواره پنجم دانسته و عنوان کردد که ۲۶ درصد شرکت‌کنندگان نیز از استان تهران بوده‌اند. ایشان در انتها خبر از برگزاری دوره‌های بعدی جشنواره در سطح بین‌المللی دادند و از ارتقای سطح کیفی جشنواره طی دوره‌های برگزار شده ابراز خشنودی کردند.
[ms 5]
از نمونه‌های بارز خلاقیت خانم‌ها در جشنواره خوشنویسی کوثر، استفاده از رنگ توسط بانوان هنرمندِ خوشنویس، در این هنرِ سیاه و سفید بوده است
چرا جشنواره ویژه بانوان؟
همیشه جشنواره‌ها، به ویژه جشنواره‌های هنری، هم برای آقایان است و هم برای خانم‌ها؛ و در عرصه‌هایی مثل خوشنویسی کمتر خانم‌ها بروز پیدا می‌کنند و استعدادها نمایان می‌شود. چرا؟ چون به دلیل ویژگی‌های هنر خوشنویسی، این آقایان هستند که در صحنه رقابت، از خانم‌ها پیشی می‌گیرند. برای همین جشنواره‌ای را شکل دادیم که ویژه خانم‌ها باشد. و این ایجاد رقابت بین خود خانم‌ها باعث تقویت این هنر در خانم‌ها می‌شود. و همین‌طوز زمینه بروز خلاقیت‌ها به شکل بهتری فراهم می‌شود. به شکلی که ما می‌بینیم هر سال به دلیل ارتقای سطح کیفی آثار ارسالی و رقابت نزدیک، به تعداد خانم‌های برگزیده افزوده می‌شود.
حمایت شما از شرکت‌کنندگان و به ویژه برگزیدگان به چه صورت است؟
مهم‌ترین شکل ایجاد زمینه مناسب برای حمایت از بانوان خوشنویس، برگزاری جشنواره ویژه بانوان بوده که بتوانند در سطحی که هستند با خودشان رقابت کنند، نه در رقابت با آقایانی که در هنر خوشنویسی قوی‌تر هستند؛ همین‌طور خرید آثار تولیدی و امکان تولیدات بیشتر به صورتی که در آینده قرار است زمینه‌هایی برای فروش آثار بانوانی که در این جشنواره شرکت می‌کنند فراهم شود. همچنین برپایی نمایشگاه‌هایی از آثار بانوان هنرمند و ایجاد زمینه معرفی و فروش یکی دیگر از راهکارهای حمایتی ماست. علاوه بر برگزاری نمایشگاه متمرکز، برپایی نمایشگاه‌های ادواری در نگارخانه‌های مناطق مختلف تهران، امکان بازدید عموم از آثار را فراهم می‌کند. این فعالیت‌ها امکان خرید آثار را بیشتر می‌کند و ان‌شاءالله در سال‌های آینده برپایی نمایشگاه‌هایی در شهرستان‌ها را نیز خواهیم داشت.
[ms 0]
کیفیت آثار ارسالی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خیلی خوب بوده. هر سال شاهد ارتقای کیفی آثار هستیم. کما اینکه شاهد بودیم رتبه‌های اول و دوم سال‌های قبل، امسال در مقام‌های هفتم و پایین‌تر بودند و این نشان‌دهنده این است که آثار بهتری به جشنواره می‌رسد و دیگر اینکه در سال‌های گذشته بیشترین شرکت‌کننده ها در سطح تهران بودند و امسال شاهد افزایش چشمگیر آثار ارسالی از شهرستان‌ها بودیم.
آثار برگزیده بر اساس چه ویژگی‌هایی انتخاب می‌شود و به مرحله نهایی داوری می‌رسد؟
هیئت داوران که متشکل از اساتید بنام هنر خوشنویسی هستند، وظیفه داوری را دارند و سعی می‌کنند بر اساس معیارها و شاخص‌های فنی در هنر خوشنویسی آثار را مورد ارزیابی قرار دهند. همچنین ما تأکید ویژه‌ای درباره موضوعاتی همچون تحکیم خانواده و عفاف و حجاب در بخش‌های ویژه جشنواره داشتیم. یعنی آثار علاوه بر اینکه از جنبه خوشنویسی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، از لحاظ مضمون و محتوا نیز داوری می‌شوند. آثاری که از آیات و مضامین دینی در این حوزه‌ها بهره گرفته‌اند در رتبه‌های بالاتری قرار می‌گیرند. ناگفته نماند یکی از مواردی که امسال توسط اساتید به آن اشاره می‌شد، استفاده از رنگ در هنر خوشنویسی توسط بانوان بود که این به خاطر ویژگی‌هایی است که خانم‌ها در هنر دارند. همانطور که اساتید در صحبت‌های خود اشاره می‌کردند، ما همیشه خط را سیاه و سفید فرض می‌کردیم، در حالی‌که در یکی دو سال گذشته دیده‌ایم خانم‌های خوش‌ذوق، تلفیقی از رنگ‌ها را در هنر خوشنویسی به کار برده‌اند. این یکی از نمونه‌های بارز بروز خلاقیت در این هنر توسط خانم‌ها بوده است.
نقش هنر در زندگی دختران را چطور می‌بینید؟
بر اساس تجربه‌هایی که در این چند دوره داشتیم و با توجه به نظرسنجی‌هایی که از بانوان هنرمند صورت گرفته، هنر نقش بسزایی در زندگی اجتماعی و خانوادگی بانوان داشته. گذشته از اینکه پرداختن به هنر می‌تواند یکی از راه‌های مدیریت و گذران اوقات فراغت بانوان باشد، آمیخته شدن با هنر بخصوص هنر خوشنویسی، باعث می‌شود که نقش خرد جمعی در زندگی خانوادگی و اجتماعی افزایش پیدا کند؛ و بانوان از حالت گوشه‌گیری و انزوا خارج شوند. کما اینکه مادری که هنرمند باشد، می‌تواند تاثیرات بسیار خوبی بر فرزند خود داشته باشد و روح کودک خود را با هنر آشنا کرده و بپروراند.
[ms 1]
برای برگزاری جشنواره در سطح بین‌الملل چه برنامه‌هایی دارید؟
دبیرخانه دائمی ملی، امسال به سمت بین‌المللی شدن می‌رود و از سال‌های آینده امکان حضور بانوان مسلمان را در جشنواره، با فراخوان گسترده بین‌اللملی خواهیم داشت.
خانم‌ها مدیرتر هستند
دقایقی بعد دکتر ایازی معاون امور فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران به عنوان مهمان ویژه مراسم شروع به سخنرانی کرد و با ابراز خرسندی از گزارش جشنواره و مشارکت ۷۴ درصدی شرکت‌کنندگان در جشنواره از سایر استان‌ها، این نکته را گویای ظرفیت‌های موجود در کشور عنوان کرد که باید از آنها استفاده شود.
معاون شهردار تهران در صحبت‌های خود به دو موضوع مهم اشاره کرد که یکی از آنها ایجاد عرصه‌های مناسب برای حضور بانوان در فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی بود. که در این زمینه چند گزارش از فعالیت‌های انجام شده توسط شهرداری تهران ارائه کرد. گزارشی از فعالیت‌های مدیران مناطق ۲۲گانه تهران، که در میان آنها دو منطقه‌ای که مدیریت بر عهده بانوان بوده، رتبه برتر را کسب کردند. و این موضوع را نشان‌دهنده مدیرتر بودن خانم‌ها دانستند؛ که به گفته وی، باید این مسئله به باور عمومی برسد و از این ظرفیت‌ها استفاده شود. دکتر ایازی همچنین تاکید کرد که باید برنامه‌هایی برای حضور این بانوان و بانوان هنرمند در فضایی فرهنگی، آموزشی، هنری شکل بگیرد. دکتر ایازی در این‌باره به احداث فرهنگسرای ویژه بانوان در متراژی عظیم در منطقه ۹ تهران اشاره کرذ و ابراز امیدواری کرد که در آینده هر منطقه دارای یک فرهنگسرای مختص به بانوان خواهد بود تا هر خانم، به راحتی در منطقه خود به فعالیت بپردازد.
دکتر ایازی همچنین از برنامه‌ریزی برای ایجاد یک «خانه تسنیم» ویژه بانوان برای تمام ۳۰۴ سرای محله تهران خبر داد و به افزایش فوق‌العاده حضور بانوان در سرای آشتیانی اشاره کرد که غالب مدیران این مجموعه نیز از بانوان هستند.
بخش دوم سخنان دکتر ایازی در رابطه با عرصه فعالیت هنری بانوان بود، که در این‌باره به جشنواره شمسه اشاره کرد و آماری از میزان شرکت‌کنندگان ارائه دادند و آن را نشان دهنده حضور و علاقمندی بانوان در عرصه‌های هنری مانند عکاسی، موسیقی، و عرصه‌های هنری دینی چون نهج‌البلاغه و قرآن دانست.
معاون شهردار تهران در پایان صحبت‌های خود خبر از حضور بانوان فعال خانه محلات تهران با کاورهای مشخص و ارائه آثار خود در قالب نمایشگاه‌هایی در راهپیمایی ۲۲ بهمن خبر دادند.
[ms 2]
اختری کن هر شب
خاوری کن هر صبح
روشنی کن هر روز
یاوری کن هر دم
ماه و خورشید کسی،
قهرمان غم و کم‌های کسی باش گلم
پس از سخنان دکتر ایازی، بیانیه جشنواره توسط بانوی میانسال و هنرمند خوشنویس خانم خاتمی با صدایی آرام و بیانی شیوا قرائت شد که در آن استاد خوشنویس و عضو هیئت داوران پنجمین جشنواره کوثر به نمایندگی از هیئت داوران، ضمن ادای احترام به تمام اساتید، هنرمندان، بزرگمردان و بزرگ‌زنان عرصه خوشنویسی کشور، حضور رو به گسترش در این عرصه را نشانه‌ای از درک ارزش‌های معنوی و اخلاقی این هنر شریف دانسته و پیشنهاداتی برای بهتر برگزار شدن این جشنواره ارائه کردند؛ که از مهم‌ترین آنها این چند مورد بود:
۱- فعالیت گسترده‌تر دبیرخانه
۲- تشکیل شورای سیاستگذاری جشنواره به منظور برنامه‌ریزی دقیق و ارتباط مستمر با دبیرخانه و هماهنگی‌های لازم با هنرمندان
۳- توجه به برنامه‌های خاص آموزشی خوشنویسی در سراسر کشور با کمک شورای سیاستگذاری و دبیرخانه دائمی جشنواره و هماهنگی برای سرای محلات
۴- توجه به امر پژوهش در عرصه خوشنویسی، انتشار فصلنامه و آموزش در فضای مجازی
۵- گذار از نگاه صرفا رقابتی و ورود به زمینه‌های فرهنگی و حمایتی از طریق خرید آثار، ایجاد بازار کار فرهنگی و فراهم آوردن امکانات برگزاری نمایشگاه در داخل و سطح منطقه برای هنرمندان برگزیده
هیئت داوران در بیانیه خود گسترش شبکه رقابتی در شهرستان‌ها و حضور ۷۴ درصدی هنرمندان شهرستانی در ارسال و انتخاب آثار در برابر ۲۶ درصد حضور هنرمندان تهرانی را دستاورد ارزشمند این دوره جشنواره تلقی کرده و ابراز امیدواری کردند که در آینده‌ای نزدیک با گذر از جشنواره سراسری، شاهد برگزاری جشنواره بین‌المللی کوثر باشند. و در این رابطه تسهیل در روابط اداری میان متولیان، به ویژه معاونت اجتماعی فرهنگی شهرداری با دبیرخانه دائمی را موجب دلگرمی مسئولین برگزاری جشنواره کوثر و شکوفایی روزافزون آن دانستند.
در پایان بانوی هنرمند و پیشکسوت خوشنویس، با خواندن شعری زیبا از مرحوم مجتبی کاشانی صحبت‌های خود را به پایان رساند.
[ms 4]
نوبت به رونمایی از لوگوی کتاب جشنواره رسیده است. مجری برنامه از مهمانان ویژه برای اجرای این مراسم و اهدای جوایز دعوت می‌کند. از لوگوی جشنواره توسط دکتر ایازی رونمایی می‌شود. و در پی پخش کلیپ جشنواره و عدم رفت و آمد چند دقیقه‌ای عکاسان و خبرنگاران، سالن برگزاری مراسم شاهد سکوت و آرامش می‌شود. مراسم بعدی، رونمایی از کتاب جشنواره، باز هم توسط دکتر ایازی است. عکس‌های یادگاری با لوگو و کتاب گرفته می‌شود و نوبت به اهدای تقدیرنامه‌ها و جوایز می‌رسد. از نفرات برگزیده در سه بخش نستعلیق، شکسته نستعلیق، و نقاشی خط، تقدیر، و در بخش ویژه عفاف حجاب نیز از برگزیده هیئت داوران خانم شیرین نوشیروان با اهدای تندیس جشنواره و تقدیرنامه تقدیر می‌شود. تندیس‌ها و جوایز نفرات برگزیده در هر بخش به برگزیدگان اهدا شده، و مراسم با اجرای تواشیح و پذیرایی به پایان می‌رسد.
از برگزیدگان جشنواره خانم راضیه فولادی سپهر دانشجوی دکترای ادبیات فارسی از مشهد بود که در پنج دوره برگزاری جشنواره کوثر، در بخش شکسته نستعلیق رتبه اول را کسب کرده است.
اگر جشنواره‌هایی مانند جشنواره کوثر در تمام عرصه‌های هنری ویژه بانوان برگزار شود، باعث پیشرفت خانم‌ها خواهد شد و بر سطح برگزاری سایر جشنواره‌ها نیز تاثیر مثبت خواهد گذاشت.
به نظر شما این جشنواره تا چه حد توانسته در اهدافی که در نظر گرفته موفق باشد؟
به طور قطع خیلی موثر بوده. جشنواره کوثر تنها جایی است که فقط خانم‌ها حضور دارند و این خیلی خوشایند است. چرا که رقابت بین خانم‌هاست و این نقطه قوتی برای جشنواره است.
این که رقابت بین خانم‌ها باشد چه حسنی دارد؟
خب من سال‌هاست در جشنواره‌های مختلف شرکت می‌کنم. مثلا جشنواره رضوی یزد که هر سال برگزار می‌شود با اینکه بخش ویژه بانوان دارد اما از هر لحاظ در سطح پایین‌تری نسبت به بخش‌های دیگر برگزار می‌شود. از جوایز گرفته تا کیفیت آثار انتخابی، در همه موارد با نگاه حقیرانه‌تری به بخش خانم‌ها پرداخته می‌شود. اگر جشنواره‌هایی مانند کوثر در تمام بخش‌ها برگزار شود باعث پیشرفت خانم‌ها خواهد شد و بر سطح برگزاری سایر چشنواره‌ها نیز از هر لحاظ تاثیرگذار خواهد بود. مثلا همین کسب مقام اول در جشنواره کوثر باعث شد من با انگیزه بالاتری در جشنواره رضوی یزد شرکت کنم و مقام اول را کسب کنم؛ که حس خیلی خوبی داشت. چون به خانم‌ها ثابت شد که حتی اگر در جشنواره‌های تلفیقی شرکت کنند، نباید از موضع ضعف به آنها نگاه شود. جشنواره کوثر از این نظر توانسته سال به سال در پیشبرد اهداف خودش موفق‌تر باشد.
چه پیشنهادی برای جشنواره‌های بعدی دارید؟
من چند پیشنهاد دارم. اگر مسئولین جشنواره قصد حمایت از خانم‌ها را دارند، فضایی در اختیار شرکت‌کنندگان و برگزیدگان قرار دهند تا در حوزه‌های آموزشی فعالیت موثرتری داشته باشند. آثار را خریداری کنند. نکته مهم دیگر این است که جوایز از دوره اول تا پنجم هیچ تغییری نکرده. موضوعات نیز تکراری است. اینکه محتوای آثار ارائه شده با مضامینی از احادیث مربوط به حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها باشد، آن هم بعد از پنج سال برگزاری، شرکت‌کنندگان را با محدودیت انتخاب مواجه می‌کند. با توجه به اینکه جشنواره مختص خانم‌هاست می‌شود در سطح گسترده‌تری از مضامین، مانند اشعاری که متعلق به خانم‌هاست، یا اشعاری که به مضامین زنان، مانند مادر پرداخته در ارائه آثار توجه کرد.
آثار شرکت‌کنندگان این دوره را چطور ارزیابی کردید؟
نمایشگاه را ندیدم. اما اینکه رتبه اول یا دوم سال‌های قبل، امسال سوم یا هفتم شده‌اند، نشان‌دهنده این است که آثار قوی‌تری ارائه شده. حتی من اسامی جدیدی را شنیدم که در دوره‌های قبل حضور نداشتند و این نشان دهنده حضور هنرمندان جدید، با آثار برتر است.
و حرف آخر!
دغدغه اصلی من و سایر هنرمندان زن خوشنویس، فعالیت جدی‌تر در این حوزه است. من تنها فعالیت جدی که در طول سال دارم، همین شرکت در جشنواره‌هاست. اگر برگزارکنندگان جشنواره فضایی در اختیار ما قرار دهند برای برگزاری نمایشگاه و کارگاه‌های آموزشی، مطمئنا شاهد اتفاقات بهتری در این حوزه خواهیم بود.
عالی بود. ممنون خانم محبیان.
سلام
باعث افتخار و غرورید .