زن، مخاطب یا مشتری برای رسانه؟!

خانواده کوچک‌ترین عنصر ایجاد جامعه و مهم‌ترین رکن جامعه است. نیمی از هسته‌ی اولیه‌ی خانواده توسط زن و نیمی دیگر توسط مرد تشکیل می‌گردد.رسانه در یک جامعه، چند نقش اساسی دارد. ۱- اطلاع رسانی و خبر ۲- ارشاد و هدایت۳- تفریح و سرگرمی.

رسانه در جامعه پوشش وسیعو فراگیر دارد و حسب نوع آن، مخاطبین و یا تولیدکنندگان متفاوتی دارد. (زن به‌عنوان یکی از ارکان تشکیل دهنده‌ی جامعه، هم در طیف مخاطبین رسانه جایگاه مهمی دارد و هم در گروه تولیدکنندگان محتوا). البته این اشاره، یک اشاره‌ی بایسته بودن است، نه اشاره‌ی وجود.

امروزه هدف گیری رسانه‌ها، زن مخاطب را به‌عنوان یک انسان و به‌عنوان رکنی از ارکان جامعه نمی‌بینند، بلکه در هدف‌گیری اغلب آن‌ها ، زن یک مشتری است. مشتری کالا (لوازم آرایشی، پوشاک، خوراک، و …) و یا مشتری خدمات ( آرایش، تناسب اندام، و ….) و از طرف دیگر رسانه‌های امروز دنیا در تولید محتوا از زن به‌عنوان یک کالا نیز استفاده می‌کنند. و گاهی هم به‌عنوان ابزار.

در این طیف، باز هم شخصیت زن از نگاه انسانی و از جایگاه جامعه نیست. نه فکر زن را،بلکه با استفاده از جسم زن، سعی در فروش کالای خود که می‌تواند همان محتوای تولید شده، مثل فیلم‌ها و سریال‌ها و … باشد، بکند و یا سعی در فروش کالایی دیگر به‌عنوان عنصر تبلیغی و ابزاری.

در این کشاکشاستفاده از زن و نگاه به زن، جریان‌های فکری مختلفی در دنیا ظهور کردند که برخی برای ذلت و استثماربیشتر زن تلاش می‌کنند و تئوری‌های اقتصادی و حتی تئوری‌های رسانه‌ای فرد را با این دیدگاه تدوین می‌کنند و نشر می‌دهند.

گروهی دیگر به‌عنوان دفاع از زن و مقام زن می‌پردازند و برای این مقصد تا آن‌جا پیش می‌روند که دنبال واژگان جدید بوده به‌طوری که برای واژگانwoman واژه ی دیگری و برای Hioman نیز جای‌گزینی دیگر جستجو نمایند.

سه طیف گسترده در بین جامعه‌شناسان شکل می‌گیرد که تاثیر خود را بر عناصر فکری رسانه‌ای نیز می‌گذارد:

الف) جریان فمینیستی، که خود را مدافع حقوق زنان و البته با هجمه به حقوق مردان می‌داند.

ب) جریان میانه‌رو که حقوق تعریف شده‌ای بر حسب شرایط هر دوجنس تعریف می‌کند.

ج) جریان آنتی‌فمینیستی که خود در ابتدا شروع کننده‌ی استثمار زنان نیست و برای مقابله با جریان اول تئوری‌هایی ارائه می‌دهد که در نهایت، منجر به استثمار و بردگی جنس زنان می‌شود.

رسانه‌های دنیا تحت تاثیر هر سه جریان فکری قرار دارند و حسب شرایط اعتقادی، سیاسی و اقتصادی، برنامه‌های خود را عرضه می‌کنند.

لازم به ذکر بوده ، جنسیت نقش خیلی مهمی در قرار گرفتن افراد در طیف‌های فوق ندارد و در هر سه طیف ، هم مردان دیده می‌شوند و هم زنان ، البته با گستردگی‌های متفاوت.

بدون شک در این مقوله هم مثل بسیاری از مقوله‌های دیگر، حد وسط، حد منطقی و قابل دفاع‌تر از بقیه‌ی نظر‌هاست. متاسفانه جریان‌های اقتصادی صرفه‌ی خود را در دو طیف افراط و تفریط، نگاه به زن و استفاده از زن می‌بینند و لذا این‌چنین بوده که در محصولات رسانه‌ای به طور محسوس یا نا‌محسوس از ایده‌های هر دو طیف دیده و شنیده می‌شود.

* مدیر کل اطلاعات و برنامه ریزی صدای جمهوری اسلامی ایران