«ولنتاین»، تهاجم فرهنگی یا خلا فرهنگی؟!

این روزها روند برخی تغییرات در ویترین مراکز خرید و فروشگاه‌ها در اغلب مناطق شهر و حتی تغییر کاربری فروشگاه‌های پوشاک، رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌ها به محل‌هایی برای فروش عروسک و شکلات، به هر رهگذری می‌فهماند که اتفاقی در راه است. این اتفاق یا به قولی پدیده، که چند سالی است رنگ و روی بخشی از جامعه را در چنین روزهایی تحت تاثیر قرار می‌دهد «ولنتاین» نام دارد. نامی که اگر چه برای بسیاری از ایرانیان و حتی جوانان بی‌معنا و مفهوم است، اما به دلایل مختلف اقتصادی و اجتماعی، حال و هوای خاصی را به بخشی از جامعه و شهر می‌بخشد.

به گزارش ایسنا، این روزها برخی جوانان دست به جیب شده و هدایای ویژه ولنتاین را خریداری می‌کنند بی‌آنکه از عقبه این روز و علت کارشان اطلاعی داشته باشند و اغلب عنوان می‌کنند که این کار را برای پاسخ به مطالبات و توقعاتی که اخیرا از سوی نامزدشان ایجاد شده، انجام می‌دهند.

هرچند این فضا در کانال‌ها و جریان‌های رسمی کشور طور دیگری دنبال می‌شود. تقریبا برخی مسئولان امور اجتماعی و به ویژه متولیان امور جوانان، با این توجیه که این موضوع کم‌اهمیت‌تر از آن است که به آن پرداخته شود، حاضر نیستند در این باره اظهارنظری کنند.

در همین زمینه سال گذشته رئیس سازمان ملی جوانان در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌ها، درباره روز ولنتاین گفته بود که «این مساله از آن جهت قابل طرح در رسانه‌ها نیست که به هیچ عنوان مساله قشر جوان ما محسوب نمی‌شود و گاهی مواقع در اثر اشتباه رسانه‌ها، دغدغه هزار نفر به عنوان دغدغه ۲۵ میلیون جوان مطرح می‌شود».

اگرچه آمار دقیقی از تعداد افرادی که این روز را به خاطر دارند و به آن پایبندند در دست نیست، اما می‌توان گفت که این آمار ولو محدود، بخشی از جمعیت جوانانی است که سازمان ملی جوانان متولی برنامه‌ریزی برای امور آنها را بر عهده دارد و باید برای آنها نیز برنامه ‌و استراتژی داشته باشد، گذشت زمان و نپرداختن به موضوع «ولنتاین» نه تنها آن را کمرنگ نکرده، بلکه به تعداد افرادی که از آن استقبال می‌کنند نیز افزوده است.

به نظر می‌رسد برخلاف مسئولان متولی امور جوانان، برخی رسانه‌ها و مراکز فرهنگی و اجتماعی که تمایلی برای طرح موضوع گرایش گروهی از جوانان به گرامیداشت روز ولنتاین ندارند و به نوعی تلاش می‌کنند تا با سکوت نسبت به آن، رسمیت و وجاهت عمومی را از این فرهنگ غربی و وارداتی بگیرند، فروشندگان و بازاری‌ها که هر سال، سود سرشاری را از فروش کالاهای ویژه روز ولنتاین به جیب می‌زنند، امسال زودتر از سال‌های قبل به استقبال آن رفته‌اند.

شاید سال‌ها قبل کمتر کسی تصور می‌کرد که روز «ولنتاین» به این سرعت از رادیوها و تلویزیون‌های بیگانه، جای خود را در ویترین مغازه‌های شهر باز کند و درست همین جاست که نقش ارتباطات و تبادل فرهنگی در جهان امروز، توجه به نیازها و خواسته‌های ذاتی جوانان برای ابراز احساسات و یافتن فرصتی برای شادی و تفریح مورد تایید و تاکید قرار می‌دهد.

در همین زمینه، معاون پژوهشی مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به این که نتایج تحقیقات و پژوهش‌های اخیر حاکی از افزایش ارتباط دختران و پسران جوان قبل از ازدواج است، می‌گوید: نفس عمل، در گرامیداشت مهر و محبت بسیار خوب است و هر چه دوستی و محبت در جامعه افزایش یابد، خشونت و بزهکاری در آن کاهش می‌یابد، بنابراین این که برخی جوانان به بهانه بزرگداشت روز خاصی به علایق و احساسات خود توجه بیشتری می‌کنند، نه تنها بد نیست بلکه هر چه بیشتر شود بهتر است.

دکتر شهلا کاظمی‌پور ادامه می‌دهد که باید به نیازهای جوانان توجه کرد. تمایل به ابراز احساسات و محبت از خصوصیات و ویژگی‌های بارز دوران جوانی است که نباید با آن مبارزه کرد.

وی اعتقاد دارد که نباید با روز ولنتاین به مقابله برخاست، بلکه می‌توان از آن به عنوان فرصتی برای تلطیف فضای جامعه استفاده کرد و به مرور با جایگزین کردن رویدادهای تاریخی و مذهبی فرهنگ کشورمان به جای ولنتاین، آن را به شکل بومی درآورد.

معاون پژوهشی مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه در این باره، به تغییر تاریخ روز زن و مادر از سال ۱۳۷۳ به بعد اشاره و آن را نمونه موفقی از جایگزین کردن رویدادهای اجتماعی معرفی می‌کند.

به گزارش ایسنا،‌ شاید به جرات بتوان گفت که بومی کردن روزهایی مشابه روز ولنتاین در جامعه با استقبال همگانی به ویژه از سوی جوانان مواجه خواهد شد. حتی از یک یا دو سال قبل خود همین جوانان با اطلاع‌رسانی از طریق اینترنت و پیامک (SMS) روز سپندارمذگان که از آیین‌های سنتی ایرانیان در پاسداشت زمین به عنوان سمبل عشق و محبت است را به عنوان روز جایگرین ولنتاین معرفی و توصیه کرده‌اند.

دکتر کاظمی‌پور در بخش دیگری از گفت‌وگو با ایسنا، ورود آیین‌ها و فرهنگ‌های بیگانه و استقبال بخشی از جامعه از آن‌ها را ناشی از خلاء فرهنگی در کشور می‌داند و می‌گوید: برخلاف عده‌ای که اعتقاد دارند، نفوذ آیین‌هایی نظیر روز «ولنتاین» ناشی از تهاجم فرهنگی است، به نظر من این موضوع به علت خلاء فرهنگی جامعه در این زمینه، مورد استقبال قرار گرفته است. در حالی که این پدیده در فرهنگ و تاریخ ما وجود دارد اما درست و پررنگ به جوانان معرفی نشده است.

وی همچنین پیروی جوانان از مد و فرهنگ جهانی و گسترش ارتباطات و پوشش رسانه‌ای را از مهم‌ترین دلایل شیوع و ترویج بیش از پیش ولنتاین در سال‌های اخیر عنوان می‌کند.

به گزارش ایسنا،‌ به نظر می‌رسد توجه به ابعاد هویتی نیازهای جوانان کشور و معرفی شایسته رسوم و آیین‌ها، اندیشه و افکار چهره‌های شاخص و در مجموع اجزای هویت بخش فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی از سوی نهادهای مسئول می‌تواند از رخدادهایی نظیر «ولنتاین» که امروزه به مثابه یک تهدید و خطر برای جوانان و جامعه انگاشته می‌شود، فرصتی برای ایجاد شور و شادی در جامعه بسازد.

و کلام آخر، اگر چه برخی مسئولان و کارشناسان فرهنگی معتقدند ولنتاین، از مصادیق نفوذ فرهنگ بیگانه است که از خلاهای فرهنگی ناشی شده است، اما باید در نظر داشت که تنها راه مقابله با آن، ترویج و پررنگ‌سازی سنت‌های اصیل ایران اسلامی است و در این بین سکوت و نادیده گرفتن آن، قطعا راهکار مناسبی برای کنترل و به قولی رسمیت ندادن به آن نیست.