نام علمی فیروزهturquoise} }{سنگ ترکی} است این نامگذاری به دلیل فروش آن در زمان باستان در بازارهای ترکیه بوده است که معادن نیشابور از طریق جاده ابریشم به فروش می‌رسید.
فیروزه از ترکیب آلومینو فسفات آبدار مس بوجود می‌آید. همان طور که از فرمول شیمیای آن معلوم است نحوه تشکیل پیچیده ای هم دارد.
- شیمیایی: در شکاف سنگ‌ها از نوع سنگ‌های رسوبی
- برخورد شهاب سنگ: در آب‌های زیر زمینی
فیروزه سنگی آبی رنگ تا آبی پر رنگ است که در اثر فرسایش به سبز روشن تا سبز تیره تغییر رنگ می‌دهد. جلای آن بصورت چینی است دارای سختی ۵ الی ۶ می‌باشد با افزایش میزان آب در ترکیب سختی آن کاهش می‌یابد. نوع مرغوب آن جلای چینی با درجه سختی بالاست. فیروزه در اثر فرسایش آب از دست می‌دهد و کم رنگ‌تر میشود.
روش استخراج این سنگ دستی و به روش سنتی است تا به رگه‌های فیروزه صدمه‌ای وارد نشود. ویژگی خاص فیروزه وجود رگه های زیبایی از اشکال، اشیا، گیاهان و… است.
پیشینیان فیروزه را سنگ آرزوها می‌نامیدند و با لمس آن و نیت آرزو می‌کردند.
از حضرت محمد (ص) روایت شده که خداوند می‌فرمایند: «من شرم می‌کنم از دستیکه به سوی من به دعا بلند شود و در آن دست انگشتر فیروزه باشد و او راناامید بگردانم.»
کاربرد فیروزه
فیروزه سنگ تزئینی و نیمه قیمتی می‌باشد. جواهر نگاران با برش سطح جلا زیبایی خاصی بدان می‌دهند. فیروزه نگین انگشتری‌ها و نگین تاج شاهان مصر{فرعون} و پادشاهان باستان تا عهد حاضر بوده است.
اما آنچه بعد از ورود اسلام به ایران قابل توجه است نقش آن در هنر اسلامی است و کاشی‌کاران زبر دست ایران بوسیله لعاب فیروزه رنگ جلا و زیبایی خیره کننده‌ای به کاشی بی روح مساجد دادند.
در سال ۱۴۶۵ میلادی در زمان سلطنت جهانشاه حکمران مقتدر قره قویونلوها به دستور دختر جهانشاه مسجدی بنا گشت که فیروزه جهان اسلام نام گرفت.
نیشابور معدن مرغوب ترین نوع فیروزه
معدن نیشابور قدمت ۲۵۰۰ساله دارد البته مجسمه ای ۷هزار ساله به شگل گوساله از فیروزه نشان از قدمت استخراج این سنگ دارد. این مجسمه امروز در موزه لوور پاریس نگهداری میشود. فیروزه نیشابور در جهان بنام{Persian quality}شناخته میشود.
بهترین و بزرگ‌ترین بازار فروش این نگین بازار مشهد است که متاسفانه با و کار صنعتگران ترکیه و ورود فیروزه‌های ایلات متحده در بازار مشهد فیروزه نیشابور مرغوبترین سنگ فیروزه دچار فراموشی و مرگ اقتصادی شده است این امر نتیجه سهل انگاری و کم کاری مسئولین در معرفی؛ بازار یابی و استخراج و فروش این نگین منحصر بفرد است.
تشخیص فیروزه
- سطح شکل فیروزه صدفی است.
- رنگ خاکه سفید و گاهی سبز روشن دارد که با خراش دادن آن بر روی چینی بدون لعاب بوجود می‌آید
- فیروزه بدل از رنگ کردن سنگ{مها} بدست می‌آید که خضرا نامیده میشود.
- چربی و روغن در مجاورت زیاد با نفوذ به سطح آن و جذب گرد و غبار هوا باعث از بین رفتن جلای آن میشود.
- در مقابل حرارت و شعله تیره{سبز مات} شده و رنگ شعله را به علت وجود مس{آبی } می‌کند.
- در لوله آزمایش در اثر حرارت آب از دست داده و تیره میشود.
- تنها کانی مشابه فیروزه{کریزوکلا} هست که بر خلاف فیروزه به زبان می‌چسبد.
انواع معروف فیروزه
- عجمی: گرد و درشت درجه خلوص بالا {مرغوبترین در جهان}
- شجری: نوع رگه دار فیروزه می‌باشد.
نگهداری
به علت وجود آب در ترکیب شیمیایی اش در مکان گرم و خشک آب از دست داده و کمرنگ میشود بهتر آن است در جایی مرطوب نگهداری شود.
شستن فیروزه با مواد پاک کننده باعث میشود رنگ آبی به رنگ سبز تغییر یابد و دلیل آن جانشینی آلومنیم موجود در ترکیب هست که باید از نو سطح آن را صیقل داد.
منبع:
– سازمان زمین شناسی
– کتاب کانی شناسی سیلیکات {پیام نور}
– موزه آذربایجان {مسجد کبود}
لعاب فیروزه چیست؟
سلام…راوی اون روایت سنی بوده یا شیعه؟!