کاروانسرای خانات

جمعه آخرین روز نمایشگاه نوروز و اقوام ایرانی بود. در محلی که انسان سفر می کرد به گذشته. کاروانسرای خانات. کاروانسرایی در خیابان مولوی تهران. سال ها پیش ازمحلی که امروز مردم برای خرید پارچه و پرده می روند، کاروان ها عبور می کرده ، تا پس از طی مسافتی طولانی دراین مکان استراحت کنند. به چهار راه مولوی که رسیدیم، داخل کوچه ای شدیم. دربدو ورود انسان گمان نمی کند که با چنین میراث فرهنگی عظیمی روبرو خواهد شد. کاروانسرای خانات محلی است با دالان های پیچ در پیچ. هر دالان منتهی می شود به سالنی. در حیاط بزرگ این مجموعه حوض آب زیبایی قرار دارد که کاشی های کف آن آبی فیروزه ای است، درست به رنگ آسمان. هنگام سکون آب انعکاس افلاک را درآب می بینی ،چه زیباست. دور تادروحیاط حجره هایی است، داخل هر حجره طاقچه ای، و بیرون آن مکانی که تقریباً همانند شومینه های امروزی ، دراندازه ای خیلی کوچک تر، یحتمل برای طبخ غذا.

البته این حجره ها و اتاق ها و ایوان ها از سطح زمین حدود ۱۰ پله ای فاصله دارد. شاید برای در امان ماندن از سرما و گرما و محفوظ ماندن از خطر حمله درندگان. نمی دانم کسی نبود که برایمان توضیح دهد!!!
وارد یکی از درها شدیم که سر در آن تابلویی نصب شده بود که نوشته بود: محل عبور شماره۳. بعد از عبور از چند پیچ وخم به سالنی رسیدیم و بعد از عبور از آن وارد حیاط کوچکی شدیم،خدای من چه قدر دلم می خواست کسی راهنمایی مان کند و در مورد فلسفه این حیاط های تودرتو و این راهروهای پیچ درپیچ برایمان بگوید. اما کسی نبود که راهنما باشد!!!
سال هاست که برای خرید به خیابان مولوی سر می زنیم. اما آیا کسی خبر داشت که درپس هیاهوی این خیابان چنین گنج گران بهایی وجود دارد؟ البته حدود ۲سال پیش که برای پارک ماشین به دنبال جا پارک می گشتیم، از جلوی در این کاروانسرا سر در آوردیم. من چون خیلی کنجکاو ( لفظ محترمانه ی فضول) هستم در زدم، کسی جواب نداد. مشت زدم، با کلون در آن قدر زدم تا بالاخره کسی که خیلی عصبانی بود گفت: چیه؟ گفتم: آقا ببخشید میشه در را باز کنید؟ یک در کوچک از وسط این در باز میشود مثل قسمت بار ساید بای ساید (شاید خارجی ها از درب های کاروانسرای خانات یاد گرفتن،کسی چه میداند؟) درب کوچک را باز کرد. آن قدر بیچاره را سوال پیچ کردم تا فهمیدم این جا یک کاروانسرای قدیمی است که میراث فرهنگی مشغول باز سازی آن جاست،جایی که محلی برای جذب توریست خواهد شد. خیلی دوست داشتم از این مکان دیدن کنم. اما هیچ گاه گمان نمی کردم که نگینی به این عظمت وشکوه در قلب تهران وجود داشته باشد. کاروانسرای خانات.

و اما امسال با به پایان رساندن بازسازی این مجموعه ی قدیمی و هم زمان با گرامیداشت ثبت جهانی نوروز درفهرست میراث معنوی،سازمان میراث فرهنگی برآن شد تا نمایشگاهی دراین مکان زیبا برگزار کند با عنوان نوروز و اقوام ایرانی. ازتمام استان ها در این نمایشگاه شرکت کرده بودند. ایلات وعشایر چادرهایشان را در وسط محوطه برپا کرده بودند،حتی زنان و مردان با همان لباس محلی مشغول پذیرایی از بازدیدکنندگان بودند،باانواع غذاهای محلی. زنان برخی مشغول پخت نان و بعضی مشغول گرفتن کره از شیر بودند. مردان عرب همانند خان قبایل بر متکاها لم داده و مشغول کشیدن قلیان بودند. جالب بود به هر قسمتی که می رفتی احساس می کردی در همان استان حضور داری.

درحال قدم زدن بودیم که بویی خوشایند و آشنا به مشامم خورد. درآن جمعیت توانستم روی چادری را که برپاشده بود بخوانم،استان اردبیل.بله بوی آش دوغ بود.به هر زحمتی که بود بالاخره دیگ آش دوغ را یافتم. جای همه دوستان خالی ۲ کاسه آش خریدیم و نوش جان کردیم ،و چه قدر لذیذ بود همراه نان نازکی که یکی از همین خانم های عشایر طبخ می کرد.
به بالای پله ها رفتیم .دورتادور حیاط جلوی در هر حجره زنان مشغول پخت شیرینی های محلی و داخل حجره ها مردان مشغول فروش صنایع دستی بودند.
به دالانی رسیدیم. صدای خنده ی جمعیتی می آمد. از جلوی غرفه ها گذشتیم تا به صدا رسیدیم ،بساط عروسی مبارک (همان عروسک معروف سیاه که با چند نخ هدایت می شود) برپابود ومادر مبارک دنبال عروس می گشت. مراسم جالبی بود که از طرف استان مرکزی اجرا می شد.

کمی آن طرف تر بوی کلوچه تازه می آمد. استان گیلان، و روبروی آن محصولات خوراکی استان مازندران: آلو جنگلی،لواشک ،ترشی،سمنو،سیر ترشی و… البته کلی هم خرید کردیم.
اکثر بانوان عزیزبا لباس محلی خودشان فروشندگی می کردند. چه ایده ی جالبی،به جای برتن کردن لباس های محلی بر تن ماکت ویا گاهی با به نمایش گذاشتن چند عکس از محل زندگی ،حالا هر غرفه را با وسایل زینتی هر استان آراسته و مردان و زنان لباس هر شهر را برتن داشتند.
در بعضی از غرفه ها کرسی گذاشته بودند. استان خوزستان را از نخل هایش شناختیم ،گیلان را از بوی کلوچه اش، اردبیل را با آش دوغش، عرب ها را ازلباس شان، لرها را از ساز و دهلشان، شهر نیشابور را از تزئین فیروزه ای غرفه اش، ترکمن ها را از کلاه های بزرگ و سفیدشان وهر کسی را به نوعی.
زنان و مردان با لباس های محلی به راحتی در مجموعه تردد می کردند. بعضی کنارشان ایستاده و یادگار عکس می گرفتند. بعضی هم برای بچه ها لباس های محلی می خریدند. ای کاش کم کم این فرهنگ پوشیدن لباس های اصیل ایرانی برایمان جا بیافتد. تا به جای پیروی از مدهای اروپایی و آمریکایی، که با فرهنگ و خلق خوی ما در تضاد هستند،با آداب و رسوم خودمان رشد کنیم. پوشش بانوان در گذشته سرشار از حیا و عفت بوده. زنان با شلوار همراه با دامن های رنگی ،پر چین و بلند،هیچ جای بدنشان نمایان نبوده .سنگینی کلاه مردان مانع از آن می شده تا چشم به نامحرمان و ناموس مردم بدوزند!!!

غیرت ایرانی را در وجود همه حس کردیم. به خود بالیدم به خاطر داشتن چنین سرزمینی ،با این همه آداب و رسوم مختلف، با این همه تنوع . سر فراز باشی میهن من ای فدایت جان و تن من
کاروان سرای خانات در روزهای گذشته مهمان شور و شعف بود. مهمان رنگ های شاد و زنده، مهمان موسیقی های شاد و فرح بخش، مهمان استقبال کنندگان از بهار.
دلمان سوخت که ای کاش بیشتر از این می بود .واقعا ً۵ روز برای این مجموعه با این عظمت کم بود. ای کاش بیشتر اطلاع رسانی می کردند. چون چند تن از دوستان که درآن حول و حوش زندگی می کنند تا همین امروز از وجود همچین جشنواره ای ابراز بی اطلاعی کردند!!
ولی نه مثل این که قرار است از این جا به کاخ سعد آباد بروند. در مکانی که بزرگترین سفره هفت سین جهان پهن است، که بنا برآن چه که ما شنیدیم فقط شمع آن ۴متر است.
حتماًبرای باز دید خواهیم رفت.
هنگام خروج از کاروانسرای خانات ،احساس کردم صدای زنگوله ی شتران را می شنوم. به جای خیابان مولوی تا چشم کار کرد بیابان دیدم،حس کردم کاروان ها از دور مشغول رسیدن به این محل هستند تا شبی را به آرامش سپری کنند. با صدای سازو دهل استان چهار محال و بختیاری این مکان دیدنی را ترک کردیم وخاطره ای خوش برای خودمان در ذهن به ثبت رساندیم.

۳ دیدگاه در “کاروانسرای خانات”

  1. کاروانسرای خانات

    کاروانسرای قاجاری درون شهری خانات که روی محور تاریخی _ فرهنگی تهران قدیم قرار گرفته ، تیرماه سال آینده طی مراسمی با حضور بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی افتتاح می شود .
    این کاروانسرا که از سوی مالک شخصی آن طی شش سال با همکاری هنرمندان و معماران برجسته ایرانی مرمت و بهسازی شده است ،می‌تواند برای بسیاری از گردشگران خارجی ،مکانی برای بازدید به منظور آشنایی با بناهای تاریخی ایران باشد .

    «محمد اردهالی»،مالک شخصی این بنا که با نظارت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران ،اقدام به احیای دوباره کاروانسرا کرده است ،با اعلام خبر افتتاح این مجموعه تجاری قدیمی ،به CHN گفت :« مرمت و بازسازی کاروانسرای خانات که از اواخر سال ۸۱ با نظارت کارشناسان میراث فرهنگی آغاز شد ،اکنون پس از شش سال فعالیت مداوم به نتیجه رسیده است و برای تیر سال ۸۷ باز گشایی می شود .»

    ارهالی همچنین درباره اجرای اصولی و علمی عملیات مرمت و بازسازی این کاروانسرا، به میراث خبر گفت: «مراحل بازسازی این بنا طبق برنامه‌های تعیین شده اصولی میراث فرهنگی انجام شده و به زودی تمام ستون‌های این بنا بتون‌ریزی و طبق استانداردهای جهانی ضد زلزله می‌شود.»

    در همین حال ،»مهدی معمارزاده» کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری نیز با تاکید بر اهمیت این بنای تاریخی به میراث خبر گفت: «کاروانسرای خانات به عنوان بزرگ‌ترین کاروانسرای درون شهری در تهران اهمیت ویژه‌ای دارد که مقرر شده پس از مرمت و احیای این کاروانسرا، کاربری دیرین خود را بازیافته و بار دیگر به عنوان یک بنای تجاری مورد استفاده قرار گیرد.»

    در کتاب «تهران در قرن سیزدهم» نوشته «جعفر شهری» آمده است که کاربری کاروانسراهای درون شهری و برون شهری با هم متفاوت بوده‌اند. به طوری که در گذشته از کاروانسراهای درون شهری به عنوان مکانی برای تجارت و خرید و فروش کالا و از کاروانسراهای برون شهری برای استقرار مسافران و احشام آنها استفاده می‌شده است.

    اکنون با احیای کاروانسرای خانات، بار دیگر این بنا به مرکز تجاری بازار «امین‌السلطان» تبدیل می‌شود.

    کاروانسرای خانات از جمله بناهایی است که با ثبت در فهرست آثار ملی، مورد حمایت قوانین و ضوابط میراث فرهنگی قرار گرفت و از ویرانی نجات یافت.

    این بنا در ضلع شمالی میدان امین‌السلطان در محدوده بازار تهران واقع شده و به عنوان بزرگ‌ترین کاروانسرای درون شهری تهران محسوب می‌شود.

    یکی از رخدادهای مهم در تاریخ این کاروانسرای وقوع آتش‌سوزی در سال ۵۶ بود که قسمت های بسیاری از بنا در این حادثه به شدت دچار آسیب شد به طوری که درها و تیرهای چوبی آن به طور کامل از بین رفت و تنها در ۲۰۰ ساله این کاروانسرا از گزند آتش مصون ماند که اکنون در قسمت ورودی اصلی کاروانسرا قرار دارد.

    بعد از آتش‌سوزی، با تغییر کاربری دوباره، کاروانسرای خانات به انبار کالاهای تجاری تبدیل شد که در جریان این تغییر، کاروانسرا بار دیگر به دلیل حضور اصناف مختلف و نبود هماهنگی این مشاغل با کاربری اولیه آن دچار آسیب دیدگی شد.

  2. در واکنش به اظهارات تهمینه میلانی:کاروانسرای تاریخی خانات ۳۰ مالک دارد

    خبرگزاری آریا- اردهالی یکی از ۳۰ مالک کاروانسرای خانات اظهارات اخیر تهمینه میلانی کارگردان فیلم سینمایی «پرنسیب» در خصوص اینکه این کاروانسرا متعلق به یک شخص نیست،واکنش نشان داد و همه این گفته ها را کذب محض خواند.
    تهمینه میلانی که چندی پیش ساخت «پرنسیب» جدیدترین اثر سینمایی خود را به پایان رساند به علت متفاوت بودن سوژه این اثر که مربوط به هنر معماری می شد در این راه از لوکیشن های متفاوتی استفاده کرد از جمله؛کاروانسرای خانات واقع در خیابان مولوی.
    اما در پی برخی از اظهارات تهمینه میلانی در گفتگوهای مختلفی که در رابطه با دوازدهمین اثر سینمایی خود انجام داده، در خصوص لوکیشن کاروانسرای خانات این گونه می گوید؛»یکی از لوکیشن‌های اصلی فیلم کاروانسرای خانات واقع در خیابان مولوی است که توسط مالک شخصی آن در اختیار پرو‍ژه «پرنسیب» قرار گرفته و می‌توان از این لوکیشن به عنوان یکی از جذابیت‌های بصری فیلم یاد کرد. نکته قابل توجه درباره این کاروانسرا بازسازی آن توسط یک شخص و با سرمایه شخصی است.»
    اردهالی یکی از مالکین کاروانسرای تاریخی خانات، نسبت به اظهارات اخیر تهمینه میلانی در رابطه با فیلم پرنسیب واکنش نشان داد و اظهارات ایشان را در رابطه با مالکیت این بنای تاریخی کذب محض توصیف کرد و در گفتگویی با خبرنگار آریا ضمن توضیحاتی افزود:کاروانسرای تاریخی خانات قریب به ۳۰ نفر مالک دارد که با صرف هزینه هنگفت با تلاش و پیگیری بی وقفه، کار مرمت آنرا طی مدت ۶ سال به اتمام رسانده اند.
    وی در پایان افزود: قرار شده تهیه کننده این پروژه اقداماتی را در رابطه با موارد فوق و حل وفصل آن ها صورت دهد.
    لازم به توضیح است که اخیراً تهمینه میلانی بخشی از جدیدترین فیلم خود را تحت عنوان «پرنسیب» در این کاروانسرا به انجام رسانده و مشکلات فوق الذکر در متن فیلمنامه این کارگردان نیز به چشم می خورد.
    گفتنی است، «پرنسیب» اثری است در ستایش اخلاق و اتحاد ملی که داستان دو مهندس آرشیتکت جوان را روایت می کند که همدیگر را دوست دارند اما نوع نگرششان به زندگی کاملاً با هم متفاوت است.بهرام رادان، السا فیروز آذر، دانیال عبادی، آنا نعمتی، همایون ارشادی، پیام صالحی،سارا خوئینی ها،بیتا بادران بازیگرانی هستند که در این کار به نویسندگی و کارگردانی تهمینه میلانی به ایفای نقش می پردازند.
    خاطرنشان می شود،تهیه کننده و طراح صحنه و لباس: محمدرضا نیک بین،مدیرفیلمبرداری:علیرضا زرین دست،صدابردار: اسحاق خانزادی، طراح چهره پردازی: جلال الدین معیریان، گروه کارگردانی:سیامک خواجه وند،سیدعلی سجادی،سارا خویینی‌ها،فتانه ملک محمدی،امین ایمانی،کامبیز تفضلی،سعید کرمی.
    کد خبر: ۲۰۱۰۰۶۱۳۱۴۳۹۲۶۸۱۴

    http://www.aryanews.com/Lct/fa-ir/News/20100613/20100613143926814.htm

  3. سلام آقای نیکزاد

    خبرتون خیلی قدیمیه

    بعد از افتتاح کاروانسرا ، ۲ بار جشنواره صنایع دستی هم برگزار شده

دیدگاه‌ها بسته شده است.