دوست هنرمندی تعریف می کرد به عنوان دستیار مجموعه تصویری تلویزیون قرار بود که از بخش زیادی بازیگران تئاتر و سینما تست بازیگری صورت گیرد هریک از بازیگران با چهره های بزک کرده ولباس های غیر متعارف وارد اتاق تست می شدند اما قبل از تصویربرداری به بازیگران زن تذکر داده می شد که باید در پوشش و وضعیت حجاب خود تجدید نظر کنند هرچند که بیشتر آنان با این نوع برخورد ها ناراحت می شدند اما به ناچار پوشش خود را برای حفظ ظاهر مرتب می کردند تا این که در اواخر تست بازیگری یکی از زنان جوان قبل رفتن جلوی دوربین اظهار کرد که لازم است حجاب خود را مرتب کند؛ برای دوست هنرمند این مورد از بازیگران زن قابل توجه بود چرا که خود او بدون نذکر هنرمندان اقدام به اصلاح پوشش حجاب نموده بود هرچند که پوشش او نسبت به بقیه بازیگران زن بهتر بود.
کنکاش در باره این نگرش زن بازیگر؛ این نکته را روشن ساخت که وی هم از نظر خانوادگی به این نوع نگاه های شرعی و اجتماعی در جامعه اهمیت می داد و هم این که در برخی از دفاتر فیلم سازی اصول عرفی وشرعی حجاب را به او تذکر داده بودند.
به راستی اگر در طول این سال ها با توجه به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در چارچوب اصول و مبانی روشهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف سایر دستگاه های مرتبط موضوع را باجدیت دنبال می کردند آیا وضعیت حجاب و عفاف در جامعه هنری تا بدین حد نگران کننده بود ؟
بنابرمصوبه ۵۶۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی ؛ ۴۶ مورد راهبرد گسترش عفاف در جامعه مورد تصویب قرار گرفته که براساس بند ۴۶ آن و به منظور ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در امر ترویج و گسترش فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه؛ کمیته ترویج و گسترش فرهنگ عفاف با ۲۲ نماینده از دستگاه های مختلف در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل می شود و گزارش عملکرد آنها هر شش ماه یکبار به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه می شود که سازمان های متولی این راهبردها عبارتند از :
۱ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ( رئیس کمیته)
۲ رئیس سازمان تبلیغات اسلامی ( نائب رئیس کمیته)
۳ دبیر شورای فرهنگ عمومی (دبیر کمیته)
۴ نماینده سازمان ملی جوانان
۵ نماینده وزارت اطلاعات
۶ نماینده نیروی انتظامی
۷ نماینده وزارت کشور
۸ نماینده کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی
۹ نماینده وزارت آموزش وپرورش
۱۰ نماینده وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری
۱۱ نماینده وزارت بهداشت، درمان و‌آموزش پزشکی
۱۲ نماینده سازمان صدا و سیما
۱۳ نماینده وزارت بازرگانی
۱۴ نماینده ستاد امر به معروف و نهی از منکر
۱۵ نماینده شورای فرهنگی اجتماعی زنان
۱۶ نماینده سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران
۱۷ نماینده وزارت مسکن وشهرسازی
۱۸ نماینده وزارت اقتصاد و دارایی
۱۹ نماینده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
۲۰ نماینده گمرگ جمهوری اسلامی ایران
۲۱ نماینده سازمان تربیت بدنی
۲۲ نماینده مرکز امور مشارکت زنان
البته به جز حضور گشت های ارشاد در حیطه نظارتی نیروی انتظامی در جامعه ، شاید کمتر شاهد فعالیت های جدی سایر سازمان های متولی گسترش راهبرد های عفاف در اجتماع بوده ایم. در این بخش ابتدا قصد داریم به مقوله حجاب وعفاف در حیطه فعالیت های متنوع فرهنگی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی بپردازیم .
وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی به خاطر تنوع فعالیت های فرهنگی و هنری اغلب معبر بروز چنین ناهنجاری هایی فرهنگی و اجتماعی در حیطه حجاب و عفاف محسوب می شود چرا که بدون سرمایه گذاری دراین بخش امکان دست یابی به راهبردهای پیش بینی شده در مصوبه مورد نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی امکان پذیر نخواهد بود ، در مصوبه ۵۶۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی در بندهای ۲۲ و۲۷و۲۸ و ۳۲ و۳۳و۳۴ صراحتا به وظایف نهادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اشاره شده است ، در این بندهابه نکاتی تاکید شده که هنوز هم دغدغه جدی دوستداران گسترش حجاب وعفاف در جامعه بوده و هست برای آشنایی با وظایف نهادی وزارت فرهنگ وارشاداسلامی لازم است به آنها اشاره ای شود ، در بندها تصریحی برای حوزه های فرهنگی آمده است :»اهتمام جدی مراکز فرهنگی و کلیة رسانه‌های کشور نسبت به ارائه الگوی مطلوب از عفاف و حجاب در محصولات فرهنگی خود (فیلم، سریال، تئاتر و…) و پرهیز از ایجاد تضاد و تناقض برای جوانان در این امر؛، جذب، تربیت و بکارگیری نیروی انسانی آگاه و عامل به مبانی دینی عفاف و حجاب در برنامه‌های فرهنگی و تبلیغی؛،نظارت دقیق و همه جانبه در امر تولید و نشر کتاب، مطبوعات و مجلات سینمایی در خصوص رعایت حریم عفاف و حجاب از نظر محتوایی و شکلی؛ تبیین ضرورت رعایت حجاب و عفاف توسط زنان و مردان در برنامه های فرهنگی، تبلیغی و هنری و پرهیز از یک سونگری؛
توسعة ارتباطات و تبادل اطلاعات بین دستگاه‌های مختلف آموزشی، فرهنگی و تبلیغی در جهت تبیین و تعیین حدود و ضوابط هماهنگ در رعایت عفاف و حجاب در ارائه برنامه ها و کالاهای فرهنگی؛تربیت و توسعة نیروی انسانی مؤمن، کارآمد و آشنا به مسائل فرهنگی تبلیغی در امر عفاف و حجاب و پرهیز ازبرخورد‌های خشن، فیزیکی و تحقیر آمیز با متخلفین؛هماهنگی و وحدت رویه مستمر و پایدار در برخورد با ناهنجار‌ی‌های فرهنگی توسط دستگاه‌های مختلف در چارچوب قانون؛،ارتقای سطح آگاهی وایجاد حساسیت در مدیران نسبت به توسعة فرهنگ عفاف و حاکمیت ارزش‌های اخلاقی در مجموعه‌های تحت مسئولیت آنها؛طراحی و اجرای فعالیت‌های فرهنگی در مراکز تبلیغی، آموزشی و فرهنگی در راستای توسعة امر عفاف و حجاب؛ حال با توجه به این وظایف فرهنگی لازم است به صورت اجمالی به بخش های نمایش ، موسیقی و سینما بپردازیم.هرجند که هنوز دستورالعمل روشنی از سوی وزارت فرهنگ وارشاد اسلایم در باره گشترش فرهنگ حجاب وعفاف در دسترس روزنامه نگاران وکارشناسان قرار نگرفته است .
بخش نمایش: در طول سال دهها متن نمایشی کوتاه وبلند در سالن های نمایشی و فرهنگسراها و محافل دانشجویی اجرا می شود که در بیشتر موارد نوع پوشش بازیگران نمایش و شیوه های اجرایی آنها مورد نقادی کارشناسان نمایشی و دین داران قرار می گیرد، چه بسا که برخی از این نمایش ها چالش هایی را نیزدر جامعه برمی انگیزانداما روشن نیست که متولیان هنرهای نمایشی تا چه حد براین نوع متون نمایشی و اجرای انها نظارت دارند.
البته کسی انتظار ندارد که در فضای هنر تئاتری ، فضای خشن پلیسی حاکم شود اما مردم دین دار انتظار دارند وقتی بودجه های نمایشی از جیب همین ملت نجیب و فقیر به عنوان یک اثر هنری به جیب هنرمندان نمایشی سرازیر میشود و در قالب نمایش های هنری به نمایش در می آید لااقل سفارش دهندگان آنها که همین ملت انقلابی و صبور معتقد به عفاف و حجاب هستند و نمایندگان وزارت ارشاد به نمایندگی از آنها بودجه ها را به جوانان هنرمندان می دهند حداقل در راستای تحقق تقاضای سفارش دهندگان این متون نمایشی ،موضوع حجاب و عفاف در مضامین نمایشی ، مکان های اجرا و تمرین مورد توجه قرار گیرد.
کسی انتظار ندارد که بازیگران نمایش در قالب چادر و پوشش های دست و پاگیر نمایشی به عرضه آثار هنری بپردازند اما کمترین انتظار از مسئولان نمایشی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی این است که با نظارت برتمرین های نمایشی ، اجرا و متون نمایشی مقوله عفاف و حجاب را نه به دهه های دوردست ، بلکه به همان دهه های ۶۰ که مقبولیت جامعه را داشته برسانند این انتظار خیلی دشواری نیست چرا که این جامعه همان جامعه و مدیران نیز همان مدیران ارزشی اند ، مگر این که در طول این سال ها با گماردن افرادغافل و ناوارد در حیطه های نمایشی سهل انگاری هایی در حوزه هویت حجاب و عفاف صورت گرفته ویا تلقی برخی از مدیران از مقوله حجاب و عفاف ، تلقی نادرستی است که باید مورد بازنگری قرار گیرد.
بخش موسیقی: طبیعت هنرمندان اقتضا می کند که مغایربا هنجارهای جامعه لباس بپوشند و رفتار نمایند.بدیهی است در جنین شرایطی بروز برخی ناهنجاری در بخش هنری می تواند تبعات جبران ناپذیری را درپی داشته باشد مسلما با این مطلب قصد نداریم که حیطه پوشش متنوع هنرمندان را دچار چالش های جدی نمائیم اما انتظار می رود جامعه هنرمندان نیز به ارزش های شرعی و عرفی جامعه احترام قائل شوند . کنکاش در وب سایت های خارجی نشان می داد که هنرپیشه زن هالیوودی ، آنجلینا جولی در بازدید از کشورهای افغانستان ، هند ، پاکستان و عراق و لبنان به عنوان سفیر صلح یونسکو اغلب از پوشش های مسلمانان و ملی همان کشورها استفاده کرده است ، به راستی چرا برخی از هنرمندان ما در ارایه پوشش های الگویی به بیگانگان متوسل می شوند؟بنابراین نظارت جدی بخش موسیقیایی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی در کنسرت ها، ارکستر ها و سالن های اجرای موسیقی می تواند تا حدودی موجب کاهش آسیب های جدی در این بخش شود ، علاوه برنظارت گاه وبیگاه برآموزشگاه های موسیقی و یا طراحی لباس برای زنان و مردان موزیسین در سالن های اجرا ، تاثیر مثبتی را درپی خواهد داشت انتظار مردم این است وقتی گروه هنرمندی از بودجه ملی ارتزاق می کنند لااقل به ساده ترین ارزش های آن جامعه نیز پای بند باشند.
و اما سینما: شاید آسیب پذیرترین بخش هنری وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی همین مقوله سینماست همان جایی که هنرمندان مرد وزن با پوشش وروش و منش خود ناخواسته به همجه فرهنگی ارزش هاو هنجارهای ملی و هویتی خودبه صورت زیرپوستی می پردازند .
به رغم هوشیاری مسئولان سینمایی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی ، هم چنان این آسیب های فرهنگی ادامه دارد و خواهد داشت . فیلم سازان اغلب از روش های متفاوتی برای هجمه به حجاب استفاده می کنند که کمتر در متون تصویبی سینمایی اداره کل نظارت و نمایش دیده می شود اما اغلب در قالب فیلم سینمایی ساخته شده و به نمایش در آمده رویت می شود.
این روش های نامرئی فرهنگی عبارتند از : حجاب، نماد طبقه فقیر جامعه ،نمایش زنان فقیر ایرانی با چادر و چارقد، و نمایش زنان ثروتمند با وضعی متفاوت، در بیشترفیلمهای سینمایی، اشراف زادگان و شخصیتهای پولدار، با موهای نیمه باز، مانتو و لباسهای فاخر به تصویر کشیده می شوند.این سنّت ماندگار در سینمای ایران باعث شده تا دخترانی که از خانواده های کم درآمد هستند، برای پنهان کردن فقر خود، بدحجابی اشراف گونه را بر پوشش اسلامی ترجیح دهند.
ناهنجاری فرهنگی در زمینه حجاب و عفاف کم کم از این طریق در جامعه تسری پیدا می کند ، بنابراین لازم است پس از ارایه تست گریم ولباس بازیگران فیلم ، کارشناسان فرهنگی آگاه با ارزیابی تصاویر و مراجعات سرزده به لوکیشن های فیلم کم کم این روش های غلط سینمایی را اصلاح کنند ، تجربه فبلم های پرفروش سینمایی هم نشان داده که حجاب موجب کاهش فروش گیشه نیست .
در اغلب فیلم ها فیلم سازان این گونه تبلیغ می کنند که حجاب، نشانه طبقه مسنّ جامعه است و از این رو پوشش مناسب صرفا برای زنان میان سال و مسن تجویز می شود ونه دختران وزنان جوان. نگرش غلط کارگردانان وطراحان صحنه نیز به طرز تلقی در جامعه بیش از پیش دامن زده است ،حتی در بین طراحان لباس هم این گونه جا افتاده که وقتی مادر بزرگی را در فیلم نمایش داده می شود ، او را به صورت زنی چادری به تصویر می کشند.
بگذریم از این که در برخی از فیلم های سینمایی پیرزنان زنده دلی هم پیدا شده که حجاب جوانان امروزی را برتن می کنند.روش دیگر که زیرکانه تر از روش های قبلی است استفاده از شخصیت های داستانی فرنگ رفته های بدحجاب در فیلم های سینمایی است ،فرنگ رفته ها ، معمولاً در فیلمهای ایرانی به صورت افراد بد حجاب به تصویر کشیده می شوند. گذشته از این نوع نگاه ها در جامعه سینمایی برای گریز از بند و بست های نظارتی، گنجاندن چند سکانس در کشورهای فرنگی نیز تماشاگران را برای دیدن فیلم در سالن های نمایش تهییج می کند .
یکی از آفات فرهنگ ما ایرانیان فرنگ رفته هایی است که بعد از مدّتی اقامت در خارج از ایران، تغییر عمده ای در پوشش و گفتار آنها پدید می آید. متاسفانه برخی از فیلم سازان ایرانی نیزبه رغم داشتن هویت ایرانی دوست دارند با به تصویر کشیدن این نوع از شخصیت های خودباخته نه تنها هویت ایرانی را مخدوش کنند بلکه به راحتی از کنار مفاهیم ارزشی حجاب و عفاف بگذرند.
برغم تصویب راهبردهای حجاب و عفاف در دوره وزارت صفارهرندی به عنوان اصول گراترین وزیر فرهنگ وارشاد اسلامی ، متاسفانه گام های مثبتی در این زمینه بر داشته نشد اما انتظار می رود با حضور دکتر حسینی و همکاران اصول گرای وی در حوزه سینمایی وظایف نهادی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی در مصوبه ۵۶۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد اعتنا قرار گیرد و سایردستگاه های ۲۲ گانه نیز از عهده وظایف آتی خود برآیند.