این‌روزها عدالت و عدالت‌محوری به یکی از مسایل مطرح رسانه‌ها تبدیل شده است. موضوعی که رهبر معظم انقلاب نیز برآن تاکید بسیار دارد، تا جایی‌که امسال، «عدالت و اقتضائات تحقق آن» موضوع همایش و سلسله نشست‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت قرار گرفت.
به بهانه این همایش، با لاله افتخاری، سخنگوی فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی و سردمدار حمایت از لایحه خانواده به گفتگو نشستیم تا از او بپرسیم که چگونه می‌توان عدالت را برای زنان محقق کرد!
تعریف اسلام از عدالت چیست؟
اساس اسلام در عدالت محوری است، یعنی هر آنچه که در جهان خلقت است براساس عدالت خلق شده و هرکس حق خود را دارد. اسلام تعریف خاصی از عدالت دارد و اصل آن برقرار دادن هرچیز در جایگاه خود است.
همانطور که خداوند در سوره مبارکه تبارک می‌فرماید «هل تری من فطور» هیچ سستی و کاستی در جهان خلقت وجود ندارد و «کل شی به قدر معلوم»، یعنی همه‌چیز به اندازه و در سر جای خود دارد و این عدالت است.
امام‌خمینی (ره ) مشروعیت نظام سیاسی اسلامی را حرکت در مسیر عدالت می‌دانستند و معتقد بودند که اگر مسیری به سمت عدالت نداشته باشیم قطعاً حکومت ما اسلامی نخواهد بود. ما نیز اگر بخواهیم در جامعه اسلامی در راهی که مطابق اسلام است حرکت کنیم، باید براساس عدالت رفتار کنیم و الگوی جامعی را بر اساس آموزه‌های اسلامی و ملی تدوین کنیم.
آیا در این مسیر عدالت‌گستر، به احقاق حقوق زنان نیز توجه شده است؟
در الگویی که می‌خواهیم بر اساس عدالت ارائه دهیم، باید حق هرکس را در جای خودش ببینیم، یعنی نه زنان را نادیده بگیریم و نه نگاه فمینیستی داشته باشیم که بخواهیم تمام حقوق را به زنان دهیم چرا که این امر هیچگاه در عالم واقعیت هم محقق نخواهد شد. این آرزو سرابی است که خستگی مضاعف و ناامیدی مضاعف را برای زنان به ارمغان آورده است.
گمان نمی‌کنید که نهضت‌های دهه‌های اخیر مانند فمینیسم، باعث احقاق بخشی حقوق از دست رفته زنان شده است؟
خیر. امروز می‌بینیم که سردمداران نهضت‌های فمینیسیتی نیز یا از مواضعشان برگشته‌اند و یا نظرات تعدیل شده است. چرا که تئوری‌های مطرح شده باعث افزایش بی‌عدالتی و تضییع بیشتر حقوق زنان شد.
همانطور که می‌دانید زنان در هر برهه یی از تاریخ، بنا به عللی نتوانستند از حق خودشان دفاع کنند و معمولاً در هر دوره زمانی به شکلی حقوقشان تضییع شده است. در زمان جاهلیت حقوق ایشان را ضایع و جسمشان را زنده به گور کرده و حق حیات را از آنان سلب می‌کردند.
اما امروز، در عصر جاهلیت مدرن نه تنها به جسم زن توهین کردند، بلکه ذهن و روح و دنیا و آخرت زن را لگدمال کرده و مصداق آیه «اذا الموعود سوئلت بای ذنب القتلت»، هویت آنها زنده به گور می‌کنند.
چگونه می‌توان عدالت را برای زنان محقق کرد ؟
در الگوی اسلامی ایرانی و براساس نگاه عدالت‌محوری که رهبر معظم انقلاب برآن تاکید دارند، باید زن را در جایگاهی که خداوند برایش در نظر گرفته و متناسب با طبیعت، فطرت و توانمندیهای فیزیکی و روحی اوست ببینیم و اولویت کار او را در همان رسالتی که خداوند برایش قرار داده، یعنی همسری و مادری قرار دهیم.
چه تفاوت‌هایی میان تعریف اسلام از عدالت با تعاریف جهان غرب از این واژه وجود دارد؟
از منظر ایدئولوژی اسلامی، در خانواده و در جهان بشری، نه زن سالاری مطرح است، نه مرد سالاری و نه کودک سالاری. این تعاریف در هر برهه از زمان در جهان غرب مطرح می‌شود و برخی افراد به آنها گرایش پیدا کرده و شعارها و اقداماتی را در راستای این نظریات انجام می‌دهند، اما پس از چندی از این اقدامات سرخورده شده و بر اثر این سرخوردگی راه عکس آن را می‌پویند.
یعنی معتقدید که زنان بایستی در خانه بمانند و فعالیت‌های اجتماعی‌شان را تعطیل کنند؟
خیر. تلاش ما این است که برنامه‌های توانمندسازی زنان را بر اساس فطرت و طبیعت آنان طرح‌ریزی و تنظیم کنیم. بطور مثال اگر بخواهیم برای زنان شغل تعریف کنیم این شغل باید متناسب با توانمندیها و نیازمندیهای آنها و اقتضاعات جامعه بشری باشد
و یا اگر کاهش ساعات کاری مطرح می‌شود باید به این منظور باشد که زن حضور فعال‌تری در خانواده داشته باشد و یا قوانینی وضع شود تا در این زمینه به او کمک کند، در غیر این صورت ما از عرصه عدالت به دور شده‌ایم.
آیا لایحه خانواده در ارائه الگویی اسلامی ایرانی در زمینه پیشرفت زنان و خانواده موفق خواهد بود؟
ما امیدواریم که با لحاظ کردن قوانینی برای تحکیم هرچه بیشتر خانواده و احقاق حقوق حقیقی زنان در طرح لایحه خانواده، در مسیر عدالت‌گستری در خانواده حرکت کنیم.
تا چه حد به محقق شدن این آرزو مطمئنید؟
تحقق به این آرزو در گرو چگونگی تصویب نهایی این طرح است. طرح لایحه خانواده هنوز در کمیسیون است و در صورت تصویب، بسیاری از بندهای آن می‌تواند برای خانواده و زنان تاثیرگذار باشد و به نتایج بسیار خوبی در جامعه منجر شود.
البته این امر بستگی به این دارد که نهایتاً چگونه مصوب شود. اگر همه اقدامات لازم در آن لحاظ نشود می‌توان نتایج دیگری را برای آن متصور شد.
یعنی با تصویب کامل این لایحه ما شاهد رفع بی‌عدالتی در حوزه زنان خواهیم بود؟
تعاملات مناسب بعدی نیز برای به ثمر رسیدن مصوبات نهایی بسیار تاثیرگذاراست. اگر در نهایت مصوبات خوبی هم داشته باشیم اما نتوانیم تعاملات لازم را با قوه مقننه، قوه مجریه و قضاییه و دستگاههای اجرایی داشته باشیم، عملاً این مصوبات روی کاغذ خواهد ماند و به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید.
تصویب طرح لایحه خانواده، گامی بلند در مسیر تحقق عدالت اسلامی است. نظر من این است که برخی از بندهای این لایحه به نحوی است که اگر امروز مصوب شود و سیر قانونی خود را طی کرده و به مراجع ذی‌صلاح ابلاغ شود، به عدالت نزدیکتر است تا فردا.
ممکن است برخی از این بندها را مثال بزنید؟
از جمله این بندها می‌توان به مراکز مشاوره و حضور قاضی و مشاور زن و همچنین جلوگیری از اطاله دادرسی اشاره کرد. چون با اجرایی‌شدن این بند، کودکی که به دلیل عدم امکان ملاقات یا طولانی‌شدن دادگاه، از مادرش دور افتاده کمتر آزار می‌بیند.
همچنین در بحث اختلافات خانوادگی، تخصیص به موقع نفقه به زوجه باعث کاهش فشارها بر زن می‌شود. بطور مثال خانمی که نفقه‌اش از جای دیگر تامین نمی‌شود نیازمند آن است که از اندک نفقه‌ای هم که بهره‌مند می‌شود، استفاده کند، در غیر این صورت زندگی او در همان ابتدا دچار مشکل می‌شود.
طرح مذکور از چه زمانی اجرایی می‌شود؟
همانطور که گفتم این طرح هنوز در کمیسیون قضایی است و ما امیدواریم هرچه زودتر بندهایی از آن به تصویب نهایی برسد.