دسته: جامعه

[ms 0]

اسفند که از راه می‌رسد، شهر در هیاهویی مثال‌زدنی فرو می‌رود. از نقش‌بستن کلمه حراج روی ویترین مغازه‌ها گرفته و مردانی که جلوی در مغازه‌ها ایستاده‌اند تا مشتری‌هایی که نایلون در دست، پشت ویترین مغازه‌ها ایستاده‌اند و انتخاب می‌کنند و بر سر قیمت با فروشنده چانه می‌زنند، همه‌چیز رنگ و بوی بهار با خود دارد.
باز هم بهار دارد پاورچین پاورچین سایه‌اش را بر ایران پهن می‌کند تا شور سفره هفت‌سین و گرفتن عیدی، بار دیگر در دل‌های کودکان ایرانی جوانه بزند. پیشترها همین که نام عید بر زبان می‌آمد، زنده‌شدن طبیعت جلوی چشم جان می‌گرفت و دید و بازدیدهای نورزوزی؛ اما سال‌هایی نه چندان اندک است که در ماه پایانی سال کهنه، خرید لباس حرف اول را می‌زند. تا آنجا که نوروز برای بسیاری از جوانان مترادف شده با داشتن لباس‌هایی به رنگ مد سال! همین است که این روزها خیابان‌های همه شهرهای کشور مملو از خانواده‌هایی است که برای خرید آمده‌اند. خانواده‌هایی که شاید نه با رنگ انتخابی جوان و نوجوانشان موافق باشند و نه با قیمت لباس‌ها. اما ملاحظات در ارتباط با فرزندان همیشه وجود داشته است…

در مرکز خرید
اگرچه این روزها خرید شب عید حال و هوای گذشته را ندارد اما از آن‌جا که خرید کردن یکی از علایق همیشگی زنان است، باز هم بازار خرید شب عید، داغ داغ است. در هر مغازه‌ای که پا بگذاری، مشتری‌های زن به دنبال رنگ مد سال، لباس ها را زیر و رو می‌کنند. مهرانه یکی از این زنان است. ۲۳ است و یکسال است که ازدواج کرده. بازوی مرد جوانی را محکم چسبیده است. مرد مدام پاهایش را حرکت می‌دهد، انگار از راه رفتن و گشت‌زدن در پاساژ خسته شده است. مهرانه می‌گوید: «از فروشنده، رنگ سال رو پرسیدم و گفت: سورمه‌ای! با اینکه از یه شلوار قهوه‌ای خوشم اومده بود اما چون امسال مد نیست نخریدم.» قیمت‌ها برای مهرانه مهم نیست: «تا پارسال که خونه پدرم بودم هرچی می‌خواستم اگرچه با تأخیر ولی برام مهیا بود. شوهرم هم با اینکه کارمنده ولی می‌دونه من چطور بزرگ شده‌ام، پس اعتراضی نمی‌کنه!»
[ms 1]

مونا و مانیا دوقلوهایی ۱۶ ساله‌اند. همه جمله‌ها را با هم شروع می‌کنند و بعد به نوبت یکی به خاطر دیگری سکوت می‌کند. با مادرشان آمده‌اند که خرید کنند. مونا می‌گوید: «برای همه‌چی باید بجنگیم. مامان و بابا اصلا درک نمی‌کنن که الان دیگه مثل گذشته‌ها نیست. باورتون می‌شه ما هنوز آی‌پاد نداریم؟» و مانیا ادامه می‌دهد: «لباسو که دیگه نگو مامانم روی همه‌چیزش نظر می‌ده. همه لباس‌ها هم به نظرش تنگ و کوتاهند.» خواهرش رشته کلام را از دست او می‌گیرد: «همون لباسایی که همه دوستامون می‌پوشن، از نظر مامان من مشکل داره…» مادرشان که تمام‌مدت لبخند می‌زند، تذکر می‌دهد:«دخترا آروم تر صحبت کنین!» راست می‌گوید قرار نیست که اهالی این مرکز خرید صحبت‌های مونا و مانیا را بشنوند.

در تاکسی
نغمه ۲۰ ساله و دانشجوی رشته مدیریت است. اما به گفته خودش حتی اتاقش را نمی‌تواند مدیریت کند. این را که می‌گوید غش‌غش می‌زند زیر خنده. «خرید شب عید…که از نون شب واجب‌تره! اصلا عید بدون لباس نو مگه می‌شه؟» از شرق تهران آمده به شمال شهر تا خرید کند. آن‌هم از یک مغازه خاص. می‌گوید:«فروشنده‌اش خیلی بداخلاقه. اما مد روز اروپا هم توی مغازه‌اش پیدا می‌شه. اولش هم مثلا می‌گه این شلوار ۲۵۰ هزار تومنه اگه میخوای بخری بیارم ببینی و اگه ازش نخری عصبانی می‌شه. خب دفعه بعد که بری دیگه جنساشو بهت نشون نمی‌ده…»
[ms 4]

مهدی راننده تاکسی است. می‌گوید که همین امروز صبح از همسرم خواسته که امسال بچه‌ها را از خرید عید منصرف کند اما همسرش پاسخ داده حریف دختر کوچیکه نمی‌شوم! مهدی آه می‌کشد. سر درد دلش باز شده است: «تازگی لباس خریدند. فکر کنم مهرماه بود. دختر کوچکم ۱۷ سالشه. وقتی می گه لباس می خوام دیگه به هیچ‌چی فکر نمی‌کنه…»

تب مد از آن تب‌هایی است که سالهای سال است ایرانی‌ها را دربر گرفته است. تبی که مُهر تاییدی است بر اعتقاد آن دسته از جامعه‌شناسانی که معتقدند مصرف‌گرایی در جامعه ایرانی سر به فلک می‌زند. دکتر مجید ابهری متخصص علوم رفتاری، استاد دانشگاه و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در این‌باره می‌گوید:«با نزدیک شدن عید، ما ایرانی‌ها در دو جهت تلاش می‌کنیم: یکی خانه‌تکانی است و که بعد از یک سال به فکر زیر و رو کردن خانه و پاک کردن شیشه و شستن پرده و قالی می‌افتیم و دیگر اینکه نیازمندی‌ها و سور و سات نوروز، از آجیل و شیرینی تا لباس عید را تهیه می‌کنیم. از نگاه رفتارشناسی وقتی به رغم نرخ بالای تورم و مشکلات اقتصادی، مغازه‌ها و پاساژها مدام پر و خالی می‌شوند تا لباس‌های مد روز خریداری شود، این پرسش مطرح می‌شود که آیا خرید عید آن هم بر اساس مد روز یک ضرورت فردی یا اجتماعی است؟ »
[ms 3]

اما این استاد دانشگاه نه مخالف مدگرایی است و نه خرید شب عید اما می‌گوید: نباید شورش کرد: «چه عیبی دارد سال نو را با لباس نو شروع کنیم حتی اگر این لباس نو، یک جفت جوراب باشد. به شرط آنکه زیاده‌خواهی و تشریفات را کنار بگذاریم و از چشم و هم‌چشمی و رقابت‌های منفی خودداری کنیم. به جای اینکه همسر یا والدین خود را تحت فشار بگذاریم تا قرض کرده و برای ما لباس تهیه کنند، توان مالی آن‌ها را در نظر بگیریم.»
ابهری معتقد است: «نکته دیگر این است که زیبایی‌طلبی و زیبایی‌جویی اساسا در فطرت بانوان نهاده شده اما این زیبایی‌جویی تا آنجا مفید است که به افراط در خرید برند و مدگرایی تبدیل نشود. بسیار دیده شده است که عده‌ای فرصت‌طلب اقلام بنجل خود را به نام برندی خاص به خریداران انداخته‌اند. عده‌ای به خاطر فخرفروشی و مسابقات برندگرایی هر لباس و کفش و کیفی را به نام برند اصلی می‌خرند و پول خود را دور می‌ریزند. برندگرایی در حقیقت یک رفتار مناسب اقتصادی بوده و به معنای تهیه لوازم ضروری از تولیدکنندگان یا فروشندگان اصلی که هم دوام آن بیشتر است و هم دارای قیمت مناسبی است اما در کشورهایی مانند ایران برندهای تقلبی با چند برابر قیمت به فروش می‌رسد و با توجیه اینکه مد است، مورد توجه جوانان قرار می‌گیرد.»
[ms 2]

اما در مورد مدگرایی، ابهری هم با بسیاری از والدین هم نظر است: «بعضی از دختران از هنرپیشگان هالیوودی جلوتر افتاده‌اند و وقتی آن‌ها را در خیابان می‌بینیم انگار به عروسی یا همانی می‌روند. همین است که با وجود اینکه ۷۰ درصد لوازم آرایش موجود در بازار ایران تقلبی است با قیمتهای بالایی به فروش می رسد. هر زن و دختری که روزانه یک آرایش متوسط بر چهره داشته باشد در سال دو و نیم کیلوگرم مواد سمی نظیر سرب وارد بدن خود کرده است. موادی که باعث ریزش مو رویش موهای زائد و ناراحتی های پوستی می‌شود. همین موضوع را می‌توان به لباس تعمیم داد. استفاده از مواد نامناسب و حتی بعضا سرطان زا در بسیاری از لباس‌های وارداتی این روزها به بهانه اینکه مد است رواج یافته.»

پس باید برای جوانان و نوجوانان ایرانی چه نسخه‌ای پیچید؟ ابهری می‌گوید: «جوانان باید با رعایت معیارهای اجتماعی و اخلاقی در انتخاب پوشاک بر اساس مد روز حرکت کنند. متاسفانه قصور بیشتری متوجه طراحان لباس در کشور است در سی سال گذشته نتوانسته‌اند لباس یا مانتویی را عرضه کنند که با ارزش‌های جامعه ما متناسب باشد و هم با سلیقه جوانان بخواند و زیبایی و ظرافت داشته باشد. مگر لباس‌های سنتی ما چه اشکالی دارد که نمی‌توان از آن‌ها الهام گرفت؟ نمایشگاه‌هایی برگزار می‌شود اما بسیار دیر برای این مسئله اقدام شد. ژاپنی‌ها به رغم این همه پیشرفت هنوز در مراسم رسمی و عروس‌ها و مهمانی‌های خود کیمونو برتن می‌کنند و با افتخار آن را لباس سنتی خود می‌خوانند. »

این متخصص علوم رفتاری، جوانان ایرانی را منطقی‌ترین جوانان دنیا می‌داند و معتقد است: «اگر با آن‌ها با منطق حرف بزنیم خیلی زود می‌پذیرند. اگر سن و جنس و نیازهای دیگر آن‌ها در نظر گرفته شود و با زبان منطق با آن‌ها سخن بگوییم هرگز به مدگرای افراطی روی نمی‌آورند. »

[ms 3]

خوب
از واگن مخصوص بانوان که خارج شد، مستقیم به سمت پله‌های خروج مترو رفت و از آنجا راهی بوستان. زهره مادری سی و چند ساله است که نه چندان پا به سن گذاشته که نتواند مانند جوان‌تر ها ورزش کند و نه چندان جوان که بتواند هم‌پای دختران دبیرستانی چابکی کند. در یک بغلش پسر دو ساله بود و دست دیگر در دست  دختر ده ساله‌اش. قبل از رفتنش به بوستان کمی با هم صحبت کردیم و قرار گذاشتیم بعد از برگشت، بیشتر وقت بگذارد و از خاطرات خوشی که در این مجموعه داشته بگوید.
می‌گفت: بودنِ همچین پارکی برای خانم‌های بچه‌دار واقعا نعمتی‌ست. پارک‌هایی که چند سالی است در شهر تهران و البته چند شهرستان دیگر افتتاح شده و مخصوص بانوان است. اینجا دیگر باشگاه یا واگن یا سایر مکان‌های سرپوشیده‌ی مخصوص خانم‌ها نیست. بلکه یک فضای باز همراه با دار و درخت و محل بازی کودکان و محل ورزش بانوان است که هیچ محدودیتی برایشان ندارد و خیالشان هم راحت هست که هیچ مردی وارد آن فضا نمی‌شود. مخصوصا برای خانم‌های چادری واقعا محدودیت‌هایی هست و نمی‌توانند در پارک‌های معمولی ورزش کنند و یا بدوند و… اما در اینجا از هر نظر هم امکانات کافی‌ست و هم خیالمان راحت.
امیدواریم این طرح‌ها بیشتر و پر ثمر تر شود.

بد
اتومبیل‌مان را در گوشه‌ای پارک می‌کنیم و وسایل بازی و توپ و بساط ناهار را از صندوق عقب بر میداریم و به سمت پارک جنگلی حرکت می‌کنیم. ما چند نفر پسر جوان، که سالها قبل هم‌دانشکده‌ای بوده‌ایم و حالا هر کداممان در جایی از این شهر بزرگ مشغول به کاری هستیم. سال‌ها فاصله بینمان انداخته اما تنها وجه اشتراکمان مجرد بودنمان است.
بعد از مدتی گشت و گذار تصمیم می‌گیریم سری هم به پیست دوچرخه‌سواری بزنیم و با کرایه‌ی دوچرخه، یاد سالها قبل بکنیم و مثلا شادی و سرزندگی را به خودمان هدیه کنیم که… که متوجه می‌شویم یک جای کار برای سرزنده شدن ما می‌لنگد! متصدی کرایه‌ی دوچرخه می‌گوید اینجا خانوادگی‌ست و ما به پسر های مجرد دوچرخه نمی‌دهیم!
تا اینجای حرفم شاید ارتباطی به چارقد که یک نشریه‌ی دخترانه است، نداشته باشد و یک مشکل کاملا مردانه تلقی شود اما…! آقای متصدیِ ظاهرا محترم به نوعی حالی‌مان می‌کند که برای هدیه کردن همان شادی و سرزندگی و… به خودمان، می‌توانیم از ترفندهایی استفاده کنیم! هر چند مستقیما چیزی به ما نمی‌گوید (شاید هم از قیافه‌مان فهمیده که نباید بگوید) اما متوجه می‌شویم که بهترین راهکار این است که چند نفر از دخترانی که به تنهایی آمده‌اند پیست را مهمان کنیم و قرار رفاقت ساعتی(!) با آنها بگذاریم و آن وقت که گویا تشکیل خانواده‌ی پارکی دادیم برویم و دوچرخه بگیریم! آنطور هم که شواهد و قرائن آنجا نشانمان داد، این کار کاملا عادی بوده و این ماییم که انگار خیلی غیر عادی هستیم! حالا بماند از اینکه به قول یکی از دوستان خب این هم راهی است برای افتتاح باب دوستی با یک دختر و شاید هم منتج به امر خیر شود! اما من زیاد به این موضوع خوش‌بین نیستم.
چقدر هم خوشحال شدیم که بساط ناهار را با خودمان آورده‌ایم وگرنه مجبور می‌شدیم برای صرف ناهار در رستوران خانوادگی هم از چنین ترفندی بهره ببریم و هزینه ‌یک لقمه غذا، دوبرابر تصور جیبمان می‌شد! ناهار هم مثل دوچرخه نیست که ازش چشم‌پوشی کرد، خندق بلا همیشه نیاز به پر کردن دارد!
اینجای قصه که می‌رسم یاد پیست اسکی می‌افتم که قرار شد از ورود خانم‌های مجرد جلوگیری شود و من بالاخره نفهمیدم چند نفر دختر که در عالم رفاقتشان آمده‌اند پیست بهتر است از این موهبت الهیِ کوه و برف استفاده کنند، یا چند نفر دختر با دوستان پسرشان؟!
تفکیک جنسیتی در اماکن تفریحی و عمومی اصول ظریفی دارد که هنر مسئولین اعمال صحیح همین اصول است.

[ms 2]

زشت
تازه از سفر برگشته و چند روزی را مهمان میهن‌ش هست! در یکی از کشور های اروپایی درس می‌خواند و هر سری میاید تهران، پای صحبت‌هایش می‌نشینم. مثل شهر فرنگی‌های قدیم، حرف‌های تازه‌ای از شهر فرنگ دارد.
حرف از یکی از دوستانی میشود که می‌گفت متاسفانه این روز ها پدیده‌ی «تیکه‌پرانی آقایان» متد های عجیب و غریبی به خود گرفته. تاحدی‌که قبلا فقط نگران بودیم که نکند آقایی که سوار ماشین‌ش در حال ویراژ دادن است، حرف ناپسندی به دختر عابر از پیاده رو بگوید، اما این روزها حتی جا ها هم عوض شده و آقای عابر به خانم پشت فرمان نشسته حرف زشت نثار می‌کند. یادم می‌آید خانم چادری را که پشت رل نشسته بود و انصافا با ترافیک سرسام‌آور این شهر کثیف دست فرمان خوبی هم داشت، اما موتورسواری بی‌هیچ دلیلی از کنارش جولان داد و علاوه بر لگدکوب‌کردن بدنه‌ی ماشین، چند حرف نامربوط هم زد و رفت.
حالا وای به روزی که دختری با چند تار موی مشهود هم از کوچه و خیابانی بگذرد! از انواع گربه_سگ‌ها تا اقسام پسرها، هر موجود زنده‌ای که در کوچه باشد، حرف نامربوط و عجیب و غریبی حواله‌اش می‌کند.

از آن گذشته پیشرفته‌تر هم شده‌اند، چند روز پیش خودم دیدم که یک آقایی از داخل اتومبیلش به دختری که از خیابان رد می‌شد گفت شما چقدر انرژی مثبت دارید! حالا من کلی پیش خودم فکر کردم که این حرف خوب بود یا زشت؟!
این‌ها را که می‌گویم، نگاهی می‌کند و می‌گوید: وضع عجیبی ست. اصلا یک موسسه باید بیاید و بررسی علل و عوامل این بیماری را بکند که چرا بخش قابل توجهی از مردان ما اینطوری‌اند. اصلا انگار بر خود واجب می‌دانند تا دختری را می‌بینند چیزی به او بگویند.
تعریف می‌کند از خاطره‌ای که در آخرین سفرش واقعا ذهنش را درگیر کرده. از اینکه برخی مردان ایرانی سوار بر هواپیما به زبان فارسی به مهمانداران زن خارجی هواپیما حرف‌های زشت می‌زنند و آن بندگان خدا که معنی این حرف‌ها را نمی‌دانند فقط لبخند تحویلشان می‌دهند.
و من نگران می‌شوم که نکند جایی، کسی معنی این حرف‌ها را بفهمد و… .

دلتنگی امان‌‎مان نمی‌دهد. وقتی از آخرین جلسه‌ی تحریریه‌ی سال نودِ چارقدی‌ها که در اصفهان برگزار شد برگشتیم، شور و نشاطِ باهم‌بودنمان جور دیگری‌ است. غم جدایی و دلتنگی، درست مثل همین عکس‌ها زیباست؛ عکس‌هایی که کنار خانه قدیمی باغ پرندگان، عالی‌قاپو، میدان امام و از سورپرایز تحریریه برای سردبیر و… به یادگار انداخته‌ایم. این بار جلسه متفاوت‌تر از همیشه برگزار شد. چارقد و چارقدی‌ها مهمان نویسنده‌‌ی خودشان بودند؛ مهمان سرکار خانم ریحانه آقاجانی یا همان «مادرانه‌» چارقدی‌ها و آقای مهندس امامی، شهردار محترم منطقه ۹ اصفهان، و زبان ما قاصر از تشکر است. جای دیگر بچه‌های چارقدی و مدیر مسئول محترم‌مان، آقای احمد نجمی، هم حسابی خالی بود. به امید بهترین‌ها برای چارقد؛ نشریه‌ الکترونیکی دختران مسلمان.

[ms 0]
[ms 1]
[ms 2]
[ms 3]
[ms 4]
[ms 5]
[ms 30]
[ms 7]
[ms 8]
[ms 9]
[ms 10]
[ms 11]
[ms 12]
[ms 13]
[ms 31]
[ms 15]
[ms 16]
[ms 17]
[ms 18]
[ms 19]
[ms 20]
[ms 21]
[ms 22]
[ms 23]
[ms 24]
[ms 25]
[ms 26]
[ms 27]
[ms 28]
[ms 29]

[ms 0]

ده سالشه. ریحانه رو میگم. دختر عموم میشه. این‌قدر حواس‌جمع و باهوشه که گاهی نگرانش میشم. ما هم همین‌جوری بودیم دیگه! هی می‌گفتن: «خاله‌ش! ببین دخترم بیشتر از سنّش می‌فهمه!» با همین حرفا خام‌مون کردن و نذاشتن بچگی کنیم! زود بزرگ شدیم…

***

بعد از سلام و صلوات به روح پرفتوح پسرعموی گرامی با موهای فرفری مدل اون آقاهه‌ی سوسن‌خانومی‌، ریحانه رو از سر خیابونشون برمی‌دارم و در میرم که یه وقت دوستی، آشنایی، کسی ما رو با این موقشنگ نبینه و آبرومون بره! هرچی میگم: «پسر جان! این مدل مو برای شخصیت شما خیلی نقطه‌ست» گوش نمیده. ما هم مجبوریم ازش فاصله بگیریم که بابت این پارادوکس بین ظاهرمون و ظاهرشون، سوژه‌ی خنده‌ی ملت نشیم دیگه.

سوار تاکسی میشیم. ریحانه بی‌مقدمه میگه: «مینا جون! شنیدی گلشیفته چیکار کرده؟» هی بنفش میشم، نارنجی میشم، آبی، سبز… . میگم: «خب… دیگه چه خبر؟ تحقیقتو تحویل دادی؟» میگه: «بله. شنیدی؟ من عکساشم دیدم!» حواسش رو پرت می‌کنم به عکس‌های سحابی‌های جدیدی که از سایتِ هابل گرفتم. از سیاه‌چاله‌ها که براش میگم، دیگه کلا از فاز گلشیفته میاد بیرون.

می‌رسیم سینما. من و ریحانه که همیشه گرسنه‌ایم، اول میریم سراغ خرید خوراکی و بعد بلیت! توی سالن انتظار، یه کم که به دور و اطراف نگاه می‌کنم، توی دلم میگم: «نکنه ما اشتباه اومدیم و اینجا تالار عروسیه؟!» خوبیش اینه که این چهره‌های مجلسی توی تاریکی دیده نمیشن! آدم از دیدن بعضیاشون زَهره‌ترک میشه خب. البته اگه در نور خفیف دیده بشن، به‌مراتب ترسناک‌تر به‌نظر میان!

وارد سالن که میشیم، ریحانه از ترسِ تاریکی دست منو محکم فشار میده و نزدیک من می‌ایسته تا آقاهه‌ی سینما بیاد و با چراغ‌قوه‌ش ما رو به راه راست هدایت کنه.

بلیت رو می‌گیره و جامون رو نشون‌مون میده؛ اون وسط مَسَطا، توی قسمت خانوادگی. من ترجیح میدم ردیف‌های جلوتر بشینیم، چون هم ریحانه قدش کوتاهه، هم اون جلو کمتر «دیدنی‌ها» می‌بینیم! اما آقاهه اجازه نمیده. احساس می‌کنم اگه یه کلمه‌ی دیگه باهاش حرف بزنم، چراغ‌قوه‌ش رو توی سر من یا خودش خُرد می‌کنه. ملت اعصاب ندارنا…!

مثل بچه‌های حرف‌گوش‌کن سر جامون می‌شینیم و بدون توجه به اینکه فیلم هنوز شروع نشده، مشغول خوردن خوراکی‌هامون میشیم.

والا از زمان کمبوجیه به این صندلیا می‌گفتن «تا پا میشم، تا میشه»، اما جدیدا ما هنوز پا نشدیم این تا میشه! حالا دیگه نمی‌دونم دلیلش استهلاک تجهیزاته، جهش ژنتیکیه یا هر چی. چه فرقی داره؟! خلاصه… ریحانه رو از لای صندلی می‌کشم بیرون و با یه دست صندلی‌شو نگه می‌دارم که دوباره توی مربع برمودا فرو نره!

یک زوجِ به‌شدت جوان (=طفل!) میان ردیف جلو می‌شینن. ریحانه میگه: «اگه این خانومه اون کلیپس گنده رو از سرش باز کنه منم یه چیزایی می‌بینم! حالا موهاش ده سانت هم نیستا!» طفلی راست میگه خب… شیب سالن طوریه که اگه به اندازه‌ی یه دونه کله از صندلی ارتفاع باشه، نفر پشت‌سری راحت میتونه پرده‌ی سینما رو ببینه، ولی برای دو تا کله بالای صندلی، واقعا طراحی سالن مناسب نیست!

پالتوی خودش و منو میذاره روی صندلی و می‌شینه روش، تا یه کم دیدِش بهتر بشه. با آرنج می‌زنه به من و با شیطنت میگه: «خودمونیم! توی این دوره زمونه کی با یه بچه میاد سینما آخه؟ اینای دیگه رو ببین…» بازم بنفش، نارنجی، آبی، سبز… میگم: «شما که دیگه بچه نیستی. بزرگ شدی!». آخه طفلی صحنه‌های نامتعارف می‌بینه تو سینما! منم سعی می‌کنم حواسش رو به زوایای دیگه‌ی سینما معطوف کنم، ولی خب همیشه که موفق نمیشم. بعد از چند دقیقه با خونسردی تمام میگه: «چه خوب می‌شد اگه این جلویی‌ها فاصله‌شونو حفظ می‌کردن!» و من بازم طیف‌های رنگی مختلفی رو روی لپم تجربه می‌کنم!

تو دنیای خودم دارم به پدیده‌ای که کنارم نشسته و درباره‌ی علاقه‌ش به سینما فکر می‌کنم، که یهو با استنشاق یک توده عطر پرفشار همراه ریتم مُمتد رگبار تَق‌تَق به خودم میام. بی‌اختیار برمی‌گردم به سمت صدا. توی دلم میگم: «نترس! یه خانوم بود که رد شد. همین!» اگه حواسم جمع بود خوف نمی‌کردم خب!

روسری خانم جلویی از سرش میفته و ریحانه با اشاره به کلیپس خانومه و طول موهاش میگه: «دیدی گفتم؟ دیدی گفتم؟» گویا خانومه متوجه افتادن روسریش نشده، چون تا چند دقیقه‌ای حرکت قابل‌توجهی از خودش نشون نمیده.

چند لحظه بعد با صدای انفجار خفیفی یه بارون مختصری روی سر و صورت‌مون می‌باره! ریحانه میگه: «اصلا خودتو ناراحت نکن! نوشابه‌ی آقای جلویی بود!» حالا ما تبدیل شده‌ایم به دو تا موجود چسبونکی! آقاهه برمی‌گرده عقب و با خنده‌ی ابلهانه‌ای میگه: «ببخشید! گاز داشت!» تو دلم میگم: «پس می‌خواستی اورانیوم غنی‌شده داشته باشه؟!»

دستم روی دسته‌ی صندلیه، که با اومدن زوجِ بعدی دستم رو برمی‌دارم و حالا دیگه نمی‌دونم کجا بذارمش. بازم این سؤال همیشگی اذیتم می‌کنه که چرا مسئولین معلوم نمی‌کنن دسته‌ی صندلی مال ماست یا مال بغل‌دستی‌مون؟!

…تا فیلم تموم میشه، ناخواسته چند تا فیلم دیگه هم می‌بینیم! توی مسیر برگشت، کلی اطلاعات مبادله می‌کنیم. عمو سر خیابون منتظره. پیاده میشه و بعد از سلام و چاق‌سلامتی می‌پرسه: «فیلم خوب بود؟» ریحانه میگه: «کدوم‌شون؟ فیلمی که بلیتشو گرفتیم یا فیلمایی که تو سینما دیدیم؟» عمو می‌زنه زیر خنده و من بازم بنفش، نارنجی، آبی، سبز… میگم: «عمو جون! دخترتون تحویل‌تون. تا ماه آینده و سینما رفتنی دیگر، خداحافظ!».

به «عاقبت به خیری» اعتقاد داری؟! من که خیلی…!!!

عکس: سعید حقیقت

[ms 0]

عکاس: مینا فرقانی

میترا را از خیلی سال پیش می‌شناختم؛ هم‌مدرسه‌ای بودیم. بعد از کمتر از یک ماه آشنایی، شدیم دوست صمیمی و رفیق باشگاهی. اوایل آرام و خجالتی بود. حالا یک‌جا آرام نمی‌گیرد!
وقتی برای مصاحبه با چارقد نظرش را پرسیدم و استقبالش را دیدم، خواهش کردم یکی از دوستان را هم معرفی کند که به دیدنش برویم و گپی بزنیم.

میترا سادات طبایی، متولد سال ۶۴ است در اصفهان؛ دارای دیپلم در رشته‌ی انسانی، دارنده‌ی ۵ مدال طلا و نقره در رقابت‌های دو میدانی (سرعت و استقامت) نابینایان و نیمه‌بینایان کشور، نوازنده‌ی دف.

[ms 4]

دوستش هم، خدیجه عبدی است؛ متولد سال ۶۱ در تهران، دارای دیپلم در رشته‌ی نقاشی، نایب‌قهرمان دو میدانی (پرتاب دیسک) نابینایان و نیمه‌بینایان کشور، فعال در رشته‌ی کونگ‌فو توآ (خط چهارم) و پرتاب دیسک و وزنه و نیزه، نوازنده‌ی دف.
بچه‌های حساسی هستند. با احتیاط شروع می‌کنم به مقدمه‌چینی و پرسیدن سؤال‌ها.

دوست داریم از مقام‌هایی که کسب کردید برایمان بگویید.
میترا [از لبخندش پیداست یاد لحظه‌ای افتاده که مدال‌ها را به گردنش می‌انداختند…]: سال ۸۸ مقام دوم استقامت، سال ۸۹ مقام اول استقامت و مقام دوم سرعت، سال ۹۰ هم مقام اول هر دو ماده را کسب کردم.
خدیجه [هنوز در حال و هوای گزارشی است که شبکه‌ی خبر همین نیم‌ساعت پیش ازش گرفت…]: سال ۹۰ مقام دوم دو میدانی را در ماده‌ی پرتاب دیسک کسب کردم.

درصد بینایی‌تان چقدر است و علت مشکل بینایی‌تان چیست؟
میترا: مشکل من مادرزادی‌ست. چشم چپم کاملاً نابیناست. چشم راست من هم حدود ۱۵-۱۰ درصد بینایی دارد که «معلولیت شدید» حساب می‌شود.
خدیجه: مشکلم مادرزادی – ژنتیکی است؛ به‌علت ازدواج فامیلی پدر و مادرم. ۵ درصد بینایی دارم و به‌مرور هم کمتر می‌شود تا به نابینایی مطلق می‌رسد [از خدا می‌خواهد هیچ‌وقت آن روز نرسد…]. همه‌چیز را به‌صورت سایه می‌بینم. جزئیات را تشخیص نمی‌دهم. مثلا یک آدم را درسته می‌بینم! [این دقیقا همان مثالی‌ست که به آقای گزارشگر گفت. از یادآوری و تکرارش هر سه می‌خندیم.]

در دوران تحصیل -با توجه به اینکه در مدرسه‌ی عادی درس می‌خواندید- چه مشکلاتی داشتید؟
میترا [نفس عمیقی می‌کشد که تمام آن روزها را برایمان زنده می‌کند]: کمبود کتاب و نوارهای درسی داشتم. درس خواندن با نوار برایم سخت بود و مجبور بودم از تمام درس‌ها جزوه‌ی بریل بنویسم، که هم وقت‌گیر بود و هم خسته‌کننده. با سرعت کلاس نمی‌توانستم پیش بروم و معلم‌ها این را درک نمی‌کردند. اگر قبل از ورود بچه‌های معلول به مدارس عادی، به معلم‌ها آموزش مختصری در مورد نحوه‌ی برخورد با این بچه‌ها داده می‌شد، خیلی خوب بود.
خدیجه [از نگاهش پیداست که ترجیح می‌دهد برای یادآوری خاطرات شیرین‌تری این همه راه را تا گذشته‌ها برود!]: چون قدبلند بودم باید میز آخر می‌نشستم. در صورتی که حتی از میز اول هم خوب تخته را نمی‌دیدم. از کلاس عقب می‌افتادم. همکلاسی‌ها گاهی کمک می‌کردند، گاهی کمک نمی‌کردند. دوست صمیمی هم نداشتم که در درس هوایم را داشته باشد.

برای رفت‌وآمد به باشگاه، انجمن و بقیه‌ی اماکن از کسی کمک می‌گیرید؟
میترا [تقریبا با فریاد!]: اصلا! بیشتر کمک می‌کنم تا کمک بگیرم. به دوستانم که کاملا نابینا هستند یا کمتر از من بینایی دارند کمک می‌کنم.
خدیجه [از ازدواج خواهرش و دلتنگی دوری از او می‌گوید]: وقتی خواهر بزرگم ازدواج نکرده بود، همیشه او کمکم می‌کرد. حالا خواهر کوچکم و مادرم کمک می‌کنند. اگر کسی نباشد، خودم با عصا می‌روم. البته میترا هست!
[با هم می‌خندند و من برایشان آرزوی دوستی و همراهی همیشگی می‌کنم.]

رفت و آمد با چادر برایت مشکل‌ساز نیست میتراجان؟ خانواده درمورد استفاده از چادر چه نظری دارند؟
میترا [با لبخندی قاطعانه]: اصلا. مادرم گاهی می‌گوید: «میترا! چادر چیه سرت می‌کنی؟» اما من اگر چادر سرم نکنم انگار هیچی ندارم. فقط وقتی دست دو نفر از دوستانم را می‌گیرم، کمی برایم سخت است [و نمونه‌هایی را تعریف می‌کند].

چه مشکلاتی در شهر دارید؟ شهرسازی ما چقدر برای شما مناسب است؟
میترا [توی رودربایستی مانده؛ انگار من نماینده‌ی شهردارم!]: نمی‌توانم بگویم اصلا خوب نیست، ولی مناسب هم نیست.
خدیجه [نفس عمیقی می‌کشد]: مشکل که زیاد هست! بعضی‌ها اصلا شرایطم را درک نمی‌کنند. گاهی کسی کمکم نمی‌کند از خیابان رد شوم. عبور از خیابان واقعا برایم مشکل است. بعضی از راننده‌ها تا آدم را می‌بینند سرعت‌شان را بیشتر می‌کنند. وقتی مجبورم تنها رد شوم، عصایم را باز می‌کنم و دستم را هم به علامت «ایست» به‌سمت ماشین‌ها نگه می‌دارم. شهرسازی ما اصلا مناسب نیست. خیابان‌ها و پیاده‌روها پر از چاله و مانع است. مغازه‌داران با اجناس‌شان پیاده‌رو را اشغال می‌کنند و اگر به آنها برخورد کنیم و آسیبی برسانیم، از ما خسارت هم می‌گیرند! چرا حفاری‌هایی که سازمان‌های مختلف و شهرداری در خیابان‌ها انجام می‌دهند، مدت‌ها به امان خدا رها می‌شوند؟!
[ms 2]
برخورد مردم با شما چطور است؟
میترا [انگار شک دارد که بگوید یا نه!]: به‌خاطر ظاهر چشم‌هایم خیلی نگاهم می‌کنند. از عینک دودی استفاده نمی‌کنم، چون جلوی دیدم را می‌گیرد و فقط سیاهی می‌بینم. مردم فکر می‌کنند من نابینای مطلق هستم، ولی من می‌بینم‌شان و نگاهشان آزارم می‌دهد.
خدیجه [در حالی‌که هیجان‌زده و البته ناراضی، نمونه‌های مختلفی را ذکر می‌کند]: رفتارها خیلی متفاوت است. مثلا یک پسربچه‌ی ۹ ساله، گوشه‌ی کیفم را می‌گیرد و می‌گوید: «خاله بیا از خیابون ردت کنم؛ خاله اینجا پله‌ست و…». بعضی‌ها برایم تاکسی می‌گیرند یا کمک می‌کنند از خیابان رد شوم. البته یک‌بار هم یک نفر می‌ترسید از خیابان رد شود، آمد دستم را گرفت که من ردش کنم! خب این خیلی برای من خطرناک است، چون راننده‌ها فکر می‌کنند او همراه و مراقب من است، در صورتی که او بدوبدو رد می‌شود و می‌رود! بعضی از پل‌های هوایی هم که شده پاتوق معتادان! آدم جرئت نمی‌کند از آنها استفاده کند. وقتی به بعضی‌ها برخورد می‌کنم، عصایم را می‌بینند اما می‌گویند: «هووو! منو نمی‌بینی؟!» یا حتی ناسزا می‌گویند. بعضی‌ها می‌گویند: «اگه می‌بینی، اون عصا چیه؟ اگه نمی‌بینی، اون عینک چیه؟!». تعجبم از خانم‌هاست که چرا این‌قدر بی‌تفاوت از کنار من و امثال من رد می‌شوند؟ در مقابل هر ۱۰۰ نفر آقا که کمک می‌کنند ۳ نفر خانم به ما کمک می‌کنند…
[ms 3]
تا حالا پیش آمده که در پارک یا مکان‌های دیگر برایتان مزاحمتی ایجاد کنند؟
میترا [از سؤالم خوشش نیامده، اما از بس لطف دارد، بی‌جوابم نمی‌گذارد!]: مزاحمت برای هر کسی ممکن است پیش بیاید؛ معلول و غیرمعلول فرقی ندارند.
خدیجه [با دلخوری و ابراز تأسف]: گاهی، از معلولیت بچه‌ها سوءاستفاده می‌کنند. مثلا موقع خرید یا پرداخت کرایه، بقیه‌ی پول‌مان را کم می‌دهند، یا مثلا مواردی برای بچه‌ها پیش آمده که به بهانه‌ی کمک جلو آمده‌اند، اما پیشنهادهای زشتی به آنها داده‌اند. برای همین می‌گویم کاش خانم‌ها بی‌تفاوت از کنار امثال ما رد نشوند!

با دیگر دوستان معلول هم ارتباط دارید؟ بچه‌هایی با معلولیت‌های دیگر چه مشکلاتی دارند؟
خدیجه: بله. آنها بچه‌های معلول جسمی-حرکتی هستند. بعضی‌هایشان که ویلچر دارند، تاکسی سوارشان نمی‌کند. در زمستان دست‌شان سرما می‌زند. در تابستان ویلچر داغ می‌شود و دست‌شان می‌سوزد. یکی از بچه‌ها موقع راه رفتن، مردم خیلی نگاهش می‌کردند؛ الان خانواده‌اش اجازه نمی‌دهند از خانه خارج شود. افسرده و منزوی شده. [نمی‌داند از مردم شکایت کند یا خانواده‌ی دوستش…]

چه تفریحی بیرون از خانه دارید؟
میترا [با اشاره به این موضوع که خانه‌نشینی افسرده‌اش می‌کند و بیشتر وقت مفیدش را بیرون از خانه می‌گذراند]: همین کلاس‌هایی که می‌روم؛ باشگاه، کامپیوتر، دف. گاهی در اردوهای انجمن نابینایان هم شرکت می‌کنم.
خدیجه: نقاشی می‌کنم؛ رنگ‌روغن، مدادرنگی، سیاه‌قلم و گواش. کلاس دف، کامپیوتر، شطرنج، دو میدانی، کونگ‌فو.
[میترا از نمایشگاه نقاشی خدیجه که چند روز پیش برگزار شده، تعریف می‌کند و من افسوس می‌خورم که چرا زودتر به فکر این مصاحبه نیفتادم.]

[ms 1]

از برنامه‌تان برای آینده بگویید.
میترا [نمی‌دانم رنگ‌پریدگی‌اش از خستگی است یا از ترس تکرار روزهای سخت دبیرستان!]: ادامه‌‌ی تحصیل و دانشگاه را دوست دارم، اما وحشت از جوّ دانشگاه و اینکه نمی‌توانم با سرعت بچه‌های عادی پیش بروم، مانعم می‌شود که بهش فکر کنم. دوست دارم عضو تیم ملی دو میدانی شوم و به مسابقات جهانی راه پیدا کنم.
خدیجه [از غصه‌ی «خفته‌ای» در ته دلش می‌گوید که دوست ندارد بیدارش کند]: هدفم این بود که آموزشگاه نقاشی تأسیس کنم و هنری را که آموخته‌ام به دیگران هم آموزش بدهم، اما چون دارم بینایی‌ام را از دست می‌دهم امکانش نیست. دوست داشتم مربی کونگ‌فو شوم که حالا می‌گویند کارت مربی‌گری به معلولان نمی‌دهند. ولی کم نمی‌آورم؛ ادامه می‌دهم!

درخواست شما از مسئولان (شهرداری، بهزیستی و…) چیست؟
میترا: بیشتر حمایت‌مان کنند. در جلسات و جشن‌ها کلی وعده و وعید می‌دهند، که بعد از خروج از سالن همه را فراموش می‌کنند! بچه‌ها با این همه مشکلات، لیسانس، فوق‌لیسانس و حتی دکترا می‌گیرند، اما کار بهشان نمی‌دهند. کار هم نداشته باشند، نمی‌توانند ازدواج کنند، چون دخترها نمی‌توانند به پسری که چشمش به دست پدر و مادرش است تکیه کنند. فضای شهر را هم کمی برای رفت‌وآمد بچه‌های معلول مناسب‌سازی کنند.
خدیجه [از زحمات و پشتیبانی پدرش تقدیر می‌کند و این سؤال را برای هر سه نفرمان مطرح می‌کند که اگر دختری پدر نداشت، تکلیفش چه می‌شود؟!]: رسیدگی کنند. هوایمان را داشته باشند. موانعی که سر راهمان هست بردارند که ما هم بتوانیم مثل مردم عادی زندگی کنیم. مثلا مسکن‌هایی که بهزیستی واگذار می‌کند، شرایطش سخت است و در توان‌مان نیست که ثبت‌نام کنیم. از طرفی شاید تقدیر ما این باشد که تنها زندگی کنیم، آیا نباید سرپناهی داشته باشیم؟ شغل هم که به ما نمی‌دهند. پس آینده‌ی ما چطور باید تأمین شود؟!

از من به‌عنوان یک عضو عادی جامعه چه توقعی دارید؟
خدیجه [با مهربانی و لبخندی دلنشین]: توقع دارم مشکلاتم را حس کنی، که خودت راحت‌تر با من کنار بیایی و من هم بتوانم با تو احساس راحتی و آرامش کنم. درکم کن تا از من خسته نشوی. رفتار من، تا حد زیادی به برخورد تو بستگی دارد.

و توصیه‌تان برای بچه‌های معلول؟
میترا [با شیطنت می‌خواهد از زیر بار جمله‌ی پایانی شانه خالی کند!]: بچه‌های معلول می‌توانند محدودیت‌ها را کنار بزنند و پیشرفت کنند. نباید معلولیت مانع از پیشرفت‌شان شود.
خدیجه [با تحسین میترا به خاطر جمله‌ی زیبایش]: بچه‌ها نباید روحیه‌شان را ببازند. خودشان را دست کم نگیرند. ما از بقیه چیزی کم نداریم و می‌توانیم مثل بقیه زندگی کنیم.

[ms 1]

بد کردم که می‌خواستم در راستای هوای پاک و روز پاک قدمی بردارم؟
بد کردم که خواستم در راستای هدفمندسازی اقتصاد خانواده کمکی کرده باشم؟
بد کردم که در راستای شادسازی ستون خانواده یعنی «مادر» که خودم باشم، سری به بازار بزنم؟!
نمی‌خواستم زحمت بچه‌داری به گردن کسی بیفتد. مجبور شدم بچه‌م را درون کالسکه بگذارم و با اتوبوس به بازار بروم. شنیده بودم که بازار اصفهان بازسازی شده و امکانات ویژه‌ای برای مشتریانش راه‌اندازی کرده است.

حالا بماند که با چه بدبختی نگاه عاقل اندر سفیه خانم‌های رهگذر کنار ایستگاه اتوبوس را تحمل کردم تا بتوانم تمام این اهداف ذکرشده را پیاده کنم!
وقتی اتوبوس رسید، از رهگذر اولی، خواهش کردم تا کمکم کند بتوانم کالسکه را سوار اتوبوس کنم، طوری‌که بچه‌ی داخل آن به بیرون پرت نشود. بی‌توجه به‌ غرهایی که می‌زد، تشکر کردم و کنار صندلی اتوبوس ایستادم تا به مقصد برسم. موقع پایین آمدن هم دوباره از رهگذر بعدی خواهش کردم. او هم توی رُودربایستی گیر کرد و مجبور شد کمکم کند. زیر لب می‌گفت: «مگه مجبوری این وقت صبح بچه‌تو با کالسکه بیرون بیاری؟» اما من به روی مبارک نیاوردم و با لبخندی ازش تشکر کردم!

همین‌طور که از کنار پیاده‌روها رد می‌شدم، با خودم فکر می‌کردم: «یعنی خانمای بچه‌دار جزو شهروندای حقیقی به حساب نمیان؟ از کجا باید این همه مادر ماشین شخصی داشته باشن تا بتونن هم مادر باشن، هم مشتری؟ هم مادر باشن، هم مدیر خونه؟» که به موانع فلزی جلوی پیاده‌روها برخورد کردم…
خدایا! این‌بار چطوری رد شوم؟ دوباره باید از کسی کمک بخواهم؟

به اولین عابری که رد می‌شد، سلام کردم و خواهش کردم که کمکم کند کالسکه را از روی موانع رد کنم. او هم قبول کرد و با کمال احترام کالسکه را به‌تنهایی بلند کرد و آن طرف مانع گذاشت. نمی‌دانم چرا بانی این موانع فلزی فقط نگران حضور دوچرخه‌ها و احیانا موتوری‌ها بوده؟ یعنی فکر دیگری نداشته؟ حالا من هیچی، آدم‌های محترمی که به دلایلی ناچار شدند روی ویلچر بنشینند، شهروند محسوب نمی‌شدند؟ واقعا که!

خوشحال از اینکه بالاخره مشکلم حل شد، به پیاده‌روی ادامه دادم. مقداری خرید کردم و درون کیفم گذاشتم و آن را به دسته‌ی کالسکه آویزان کردم. موقع برگشتن شنیدم که می‌گفتند زیر بازار، پایانه‌ی اتوبوس ساخته‌اند. آنجا تنها راهی بود که می‌شد از بازار خارج شد.

رسیدم به ته بازار؛ چشمم افتاد به راه‌پله‌های خروجی به‌سمت پایانه‌های اتوبوس. کنارش هم مثلا برای راحتی مشتریان بازار، پله‌برقی گذاشته بودند، اما هیچ کدامش به درد من نمی‌خورد. نمی‌توانستم از آنها استفاده کنم. هیچ راه دیگری هم برای خروج نبود. به‌ناچار باید باز با التماس، مشکل خودم و وسیله‌های خریداری شده و بچه‌ی درون کالسکه را حل می‌کردم. سرم را چرخاندم تا ببینم می‌توانم کسی را برای کمک پیدا کنم یا نه، که بالاخره یک نفر از پله‌ها بالا آمد. شرمنده و خجالت‌زده گفتم: «آقا! آقا! ببخشید! می‌شه دوباره برگردید و کمکم کنید تا این کالسکه رو ببرم پایین؟» مرد یک نگاه به این پله‌ها که ازش بالا آمده بود کرد و نگاهی هم به قیافه‌ی مستأصل و درمانده‌ی من. بعد دولا شد و لبخند مظلومانه‌ی دختر شش ماهه‌ام را دید. دیگر درنگ نکرد!

[ms 0]
بلافاصله به‌تنهایی کالسکه را بلند کرد و تند تند از پله‌ها پایین آمد. منم بدو بدو به دنبالش پایین رفتم. وقتی به پایین پله‌ها رسیدم، نفس راحتی کشیدم!
با خودم فکر می‌کردم: «خب، هزینه‌ی راه‌اندازی پله برقی چقدره؟ هزینه‌ی ساخت دستگاه پله، اونم زیر بازار، چقدره؟ نمی‌دونم پیمانکاری که مسئول پیاده‌سازی این پله‌ها بوده، به این فکر نکرده که باید حقوق همه‌ نوع شهروندی رو در نظر بگیره؟ واقعا پله‌برقی فقط برای شهروندای سالم و بی‌مشکل هستش؟ بقیه‌ی شهروندا آدم حساب نمی‌شن؟»

کاش به‌جای هزینه‌ کردن برای ساخت پله‌برقی و دستگاه راه‌پله، از این راهروهای لایی‌مانند که معمولا در قسمت ورودی فرودگاه هست، می‌گذاشتند. باور کنید این‌طوری، هم مشکل کاسب‌های بازار برای جابه‌جایی جنس‌هایشان حل می‌شود و هم مشکل آدم‌هایی که به هر دلیلی قادر نیستند از پله‌ی معمولی و پله‌برقی استفاده کنند.

[ms 0]
[ms 1]
[ms 2]
[ms 3]
[ms 5]
[ms 4]
[ms 6]
[ms 7]
[ms 8]
[ms 9]
[ms 19]
[ms 20]
[ms 21]
[ms 22]
[ms 23]
[ms 18]
[ms 10]
[ms 11]
[ms 12]
[ms 13]
[ms 14]
[ms 15]
[ms 16]
[ms 17]

[ms 0]
[ms 1]
[ms 2]
[ms 3]
[ms 4]
[ms 5]
[ms 6]
[ms 7]
[ms 8]
[ms 9]
[ms 16]
[ms 10]
[ms 11]
[ms 12]
[ms 13]
[ms 14]
[ms 15]